قحطسالی- پيش میآمد، میگفتند اين حرفهای تو شوم است، دائم از اين حرفهای بد گفتی تا اين اوضاع پيش آمد، يعنی از قدم بد توست.فَاذا جاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قالوا لَنا هذِهِ. راجع به قوم فرعون میفرمايد که اگر خيری پيش میآمد میگفتند اين از خودمان است وَ انْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّروا بِموسی وَ مَنْ مَعَهُ [1] و اگر احياناً يک چيزک بدی به آنها میرسيد میگفتند که از بدی موسی است، از پيشانی بد اوست، از قدم بد موسی و همراهان اوست. خواستم ريشه اصطلاح را ذکر بکنم.

قرآن کريم مسلمين را متوجه اين مطلب کرد که آنچه در سرنوشت انسانها مؤثر است اين نيست که مرغی بيايد بانگی بزند، بلکه عمل خود انسانهاست. آن چيزی که به آن تطير میزدند، آن فال بد را «طائر» میگفتند. عرض کردم ريشهاش طير است و بعد به هر چيزی تعميم میدادند. قرآن فرمود طائر را- يعنی آنچه که منشأ شومی و بدبختی میشود- جز از درون و اعمال خودتان جستجو نکنيد. در جهت کار خير، سعادت انسان، چه فرد و چه جامعه، به عمل است.انْ لَيْسَ لِلْانْسانِ الّا ما سَعی [2]. در جهت کار شر هم طائر هر کسی عمل خود اوست. اين است که درباره عمل- که ملازم و همراه انسان است و از او جدا نمیشود- فرمود:وَ کلَّ انْسانٍ الْزَمْناهُ طائِرَهُ فی عُنُقِهِ ما عمل بد هر انسانی را- يعنی همان عملی که منشأ شومی و بدبختی و شقاوت اوست- ملازم گردنش قرار داديم، به گردنش آويختيم، طوقی است که به گردنش آويختهايم. يعنی عمل انسان از انسان جدا نمیشود.

[1]. اعراف/ 131.

[2]. نجم/ 39.