السَّماءِ وَ الْارْضِ [1]. اگر مردم اهل ايمان و تقوا باشند آنوقت فرزندان صالح اين عالم و جهان میشوند، آنگاه جهان هم خير خودش را به سوی اين فرزند صالح خودش روانه میکند. يک وقت انسان میخواهد از جهان بگيرد، اين وظيفه انسان است.

يک حالت هم جهان دارد که میخواهد آماده باشد برای خير رساندن.

کسانی که مثل من در دهات بزرگ شده باشند اين را تجربه کردهاند. میبينيد يک حيوان مثلًا گاو پستانش شير ندارد. همينقدر که بچه اين حيوان خودش را زير اين پستان میاندازد و به بدن اين مادر میمالد که حس عطوفت اين مادر هم تحريک میشود، به اصطلاح میگويند پستان اين حيوان رگ میکند، يعنی شروع میکند به سرعت شير توليد کردن و دادن؛ و لهذا مادامی که بچه حيوان از او شير میخورد حيوان شيرش را خشک نمیکند، اگر بخواهيم شيرش را خشک کند بايد مدتی بچهاش را از او بگيريم تا او شيرش خشک شود. بچه انسان هم همينجور است. اين يک تطابقی است ميان جزء و کل که يک وقت «کل» به اصطلاح شيرش را بالا میکشد و يک وقت پايين میدهد. و گاهی هم همانطور که يک مادر به بچه خودش لگد میزند اين عالم به بچه خودش که انسان است لگد میزند.

اين رابطه ميان [رفتار جهان با انسان و] اينکه انسان به حقيقت و حاقّه ايمان داشته باشد، به فرستادگان خدای خودش ايمان داشته باشد، به تقوا ايمان داشته باشد و عمل کند، به کار خير ايمان داشته باشد يا در نقطه مقابل اينها باشد [وجود دارد.] نگوييم چه فرق میکند، بشر در دنيا هر راهی که برود، طبيعت همين طبيعت است، هوا همين هواست، دريا

[1]. اعراف/ 96.