میدهد؛ به عبارت ديگر خوبيها و بديها، تقواها و فجورها.

حال که ما رسيديم به اين حرف که ما در کارهای مادّيمان مانند يک جزء از اجزاء عالم مثلًا يک سنگ هستيم که با تمام جهان وابستگی دارد يعنی هر کاری که اين سنگ انجام بدهد عکسالعمل در همه جهان صورت میگيرد و هرچه در همه جهان است در اين سنگ عکسالعمل دارد؛ آيا ما که در کارهای مادّيمان اين جور هستيم، در کارهای معنويمان هم اينگونه هستيم؟ يعنی آيا اين که ما باتقوا و پاک باشيم يا بیتقوا و فاسق و فاجر، عادل باشيم يا ظالم، مهربان باشيم يا قسی القب، صادق باشيم يا کاذب، امين باشيم يا خائن و بالاخره انسان واقعی باشيم يا انسان واقعی نباشيم، آيا اين جهت هم در عالم اثری میگذارد؟ عالم در مقابل کارهای مادی ما قطعاً عکسالعمل دارد. مثلًا سخن من از آن جهت که يک صوت است با نعرهای که يک حيوان بکشد فرق نمیکند و اين کار من به عنوان يک صوت در عالم اثر میگذارد. آيا کار من به عنوان يک کار انسانی، به عنوان صداقت و تقوا و پاکی يا به عنوان فسق و ناپاکی و خيانت هم در عالم اثر میگذارد يا نه؟ آيا عالم از اين جهت هم عکسالعمل دارد يا نه؟

فلسفه بزرگ اين است که ای انسانها! اگر شما در مسير انسانيت، در مسير خلقت قرار بگيريد که همان مسير تکامل است (چون اساس خلقت بر تکامل است)، اگر شما در مسير کمال خودتان قرار بگيريد آنوقت شما میشويد اجزائی هماهنگ با ساير اجزاء عالم، توافق و تطابق با عالم پيدا میکنيد، آنگاه جزئی هستيد که با کل خودتان متطابق هستيد، در آن وقت است که عالم هم با شما تطابق دارد. اين است که قرآن میفرمايد:وَ لَوْ انَّ اهْلَ الْقُری امَنوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ