معنای تقوا همين است؛ خودنگهداری. خودت را از چيزهايی که انسان ابتدائاً فکر میکند برايش خوب است نگهدار تا به آن چيزهای خيلی بالاتر برسی. آن درس ابتدائی همان درس آدم ابوالبشر است. به آدم ابوالبشر میگويند تو اگر میخواهی در جنةالخلد و بهشت جاويدان بمانی از اين يک ميوه اجتناب کن. حالا من کار ندارم آن ميوه چيست و اين مَثَل به چه شکل است ولی قدر مسلّم روح قضيه اين است: ای آدم! جنةالخلد را در اختيار داشتن و در سعادت جاويدان ماندن، در کنارش يک محروميتی را هم تحمل کردن است. اگر گفتند آن يکی را اجتناب کن، اذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزوعاً نباش که فوراً خيره بشوی روی همان يکی و بگويی آن که گفتهاند نه، همان را میخواهم.وَ اذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنوعاً وقتی سودی به او میرسد [مَنوع است و به ديگران نمیدهد.]

بدون گذشت از يک سلسله سودها هرگز انسان به سعادتهای بزرگ نائل نمیشود.

پس اين حالت اوّلی انسان است، زمانی که هنوز انسان به مرحله رشد نرسيده است. انسان به حسب فطرت خودش طالب خير و بيزار از شر است. بايد هم اينطور باشد، درست هم هست، تا آخر هم بايد باقی بماند. ولی انسان در عين اينکه طالب خير و بيزار از شر است، رابطه خير و شرها را بايد بداند. خير و شرها در عالم به يکديگر آميختهاند يعنی بسا خيری که به دنبال خود شر بزرگتر میآورد و بسا شر کوچکی که به دنبال خود خيرات بزرگتر میآورد. اينجور نيست که اينها دو رديف صددرصد جدايی را تشکيل داده باشند: يا راه لذت است، خير است (به معنای همان سود و لذت)، انسان بايد راه لذت را بگيرد، لذت کوچکتر و بعد بزرگتر و بزرگتر و خير و سعادت؛ يا راه زيان و الم و درد و رنج که اگر انسان از اين طرف رفت ديگر تا آخرش آن است. قضيه برعکس است؛ رنج و شادی، خير و شر به يکديگر آميخته است. سعادت يعنی به دست