بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ [1]؟ از صبر- که در حديث آمده است مصداق اظهرش روزه است- و از نماز استمداد کنيد، کمک و نيرو بگيريد. شايد اين مطلب احتياجی به توضيح زياد نداشته باشد. شما همان آداب ظاهر و آداب باطن نماز يعنی شرايط صحت و شرايط قبول نماز را در نظر بگيريد. شرايط صحت نماز: به انسان میگويند اگر نماز میخوانی روی زمين غصبی نبايد بخوانی و الّا نمازت باطل است. خانهای که در آن نماز میخوانی اگر غصبی باشد نمازت باطل است. فرشت اگر غصبی باشد- ولو به اين مقدار که حقی از حقوق الهی يا حقوق مردم بر آن تعلق گرفته باشد- نمازت باطل است. جامهای که با آن نماز میخوانی اگر شبههناک باشد نمازت باطل است.

بايد با آب مباح وضو بگيری. وضو که میگيری آنجا که آب وضويت ريخته میشود بايد مباح باشد. در موقع جنابت بايد غسل بکنی. عين همينحرفها در باب غسل برای تو هست. حتی اگر مديون مردم باشی و وقت ادای دين رسيده باشد و آن دائن عجله و شتاب داشته باشد و به تو مهلت ندهد که نماز بخوانی، اگر وقت وسيع باشد، اول بايد بروی دين او را بپردازی بعد بيايی به نمازت برسی. نماز در وقت معين [بايد خوانده شود.] نماز صبح وقت معين دارد. خوابت کم يا زياد بوده، در فاصله بين طلوعين بايد اين دو رکعت نماز را بخوانی. نماز ظهر در وقت معين بايد خوانده شود، نماز عصر در وقت معين، نماز مغرب در وقت معين و نماز عشاء در وقت معين.

آن اوّلی خودش رعايت حقوق مردم است. انسان میخواهد با خدا مناجات کند، میگويد اول برو دور و بر خودت را از نظر حقوق مردم صاف و پاک کن، در واقع رابطه خودت را با بندگان خدا درست کن بعد

[1]. بقره/ 153.