انسان خُلِقَ هَلوعاً. مؤمن هم انسان است؛ پس [مطلب] چيست؟

مؤمن انسانی است که او هم خُلِقَ هَلوعاً، اذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزوعاً وَ اذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنوعاًعبادت، بزرگترين عامل تربيت انسان

از نظر قرآن عبادت، يک عبادت واقعی، درست و جامعالشرايط، عبادتی که روح عبادت- که توجه به خدا و استغفار و استمداد و استعانت از خداوند و توجه به خود و نقصها و عيبهای خود است- در آن هست، بزرگترين عامل تربيت و سازندگی انسان است. اصلًا نماز را خدا برای چه واجب کرده است؟ برای اينکه نماز ما را میسازد. اين يک باب بسيار وسيعی در معارف اسلامی است که انسان ساخته عمل خودش است و به تعبير ديگر انسان ساخته خود انسان است، يعنی انسان با عمل خودش ساخته میشود؛ هرگونه عمل کند آن گونه ساخته میشود.

اين حرف در فلسفههای جديد اروپا يک حرف خيلی جديد تلقی شده که اسمش را گذاشتهاند فلسفه عمل (پراکسيسم) يعنی اينکه انسان ساخته عمل خودش است؛ در صورتی که از نظر ما هزار و چهارصد سال است که اين مسأله در قرآن مطرح است. انسان ساخته عمل خودش است؛ هر جور عمل کند همانجور ساخته میشود. انسان، سازنده عمل خودش است و هم ساخته شده عمل خودش.

نماز انسان را میسازد. چرا قرآن میگويد:يا ايُّهَا الَّذينَ امَنُوا اسْتَعينوا