معنی «کافر»

یکی این که وقتی قرآن میگوید «کافر»، مقصود از کافر چیست؟ آیا مقصود از کافر، هر غیر مؤمن است؟ هر غیر مسلمانی را ما میتوانیم بگوییم «کافر» و آنچه قرآن در اینجا تحت عنوان «کافر» میفرماید شامل همه غیر مسلمانها میشود، یا این که کافر معنی خاصی دارد که غیر مسلمانِ به تقصیر را شامل میشود و غیر مسلمانِ به قصور را شامل نمیشود؟

علما اصطلاحی دارند که این اصطلاح ریشه قرآنی هم دارد؛ جاهل را مَقْسم قرار میدهند و میگویند جاهل بر دو قسم است: یا قاصر است و یا مقصّر، و طبعاً هر خلافکاری این طور است. یک نفر خلافکار و مجرم یک وقت قاصر است و یک وقت مقصّر. «قاصر» یعنی کوتاه و «مقصّر» یعنی کوتاهیکننده. اگر کسی چیزی را نمیدانست و یا جرمی را مرتکب شد، یک وقت علت این کار قصور یعنی دستنارسی و کوتاهی است، یعنی او تقصیر ندارد، مقصّر نیست و راهی غیر از این نداشته است [1]؛ و

[1]. مثلًا شما دهی را در میان کوههای بختیاری که کمتر پای مردم شهری به آنجا میرسد و کمتر پایمردم آنجا به شهر میرسد در نظر بگیرید. اگر در آنجا از یک جوان بیست ساله، یکی از مسائل شکیات یا سهویات یا مسئلهای در باب روزه یا خمس بپرسید میبینید خیره به شما نگاه میکند که این چه میگوید؟ چه بسا هست که این مسائل اساساً در عمرش به گوش او نخورده و اصلًا متوجه نشده که چنین چیزهایی هم هست. به یک چنین آدمی «قاصر» میگویند چون این بیچاره تقصیری ندارد، از اولی که چشم به این دنیا باز کرده خودش را در همین محیط و در خانوادهای دیده که در آن اصلًا نماز و روزهای وجود نداشته، تا وقتی که بزرگ شده و به سن بلوغ رسیده است و بعد دنبال همان کاری رفته که پدر و مادرش رفته بودند، و اصلًا این گونه مسائل به فکرش نمیرسیده و کسی هم نبوده که او را آگاه کند. از نظر قوانین به اصطلاح مدنی و دولتی هم دولت حق مؤاخذه از یک چنین افرادی را ندارد، زیرا او اساساً چیزی نمیداند و اسم «قانون مدنی» هم در عمرش به گوشش نخورده است.