تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 447

تفسیر «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» نوشته نظام الدین حسن بن محمد قمی نیشابوری که در سال 730 پایان یافته است، چنانچه خود او در مقدمه و خاتمه تفسیرش یادآور شده، اقتباسی است از تفسیر فخر رازی و «کشّاف» زمخشری. [1] او همچنین برخی اضافات از قبیل مسائل عرفانی را در متون عرفانی یافته و حدیث را نیز از کتابهای معروف که خود نام می‌برد، برگرفته است. تفسیر نسفی (مدارک التنزیل و حقائق التأویل) نوشته ابو البرکات عبد اللّه بن احمد نسفی (متوفای 701) اختصاری است از «تفسیر بیضاوی» و «کشاف». بیضاوی (متوفای 685) نیز خود از تفسیر «کشاف» زمخشری و «تفسیر کبیر» فخر رازی و تفسیر راغب اصفهانی (متوفای 502) اقتباس کرده است.
تنها بر «تفسیر بیضاوی» بیش از سی حاشیه نوشته شده است و بسیاری از متأخران مبنای تفاسیر خود را- بویژه آنجا که تبیین و توضیح آیه است- بر تفسیر بیضاوی نهاده‌اند؛ از جمله تفسیر «صافی» نوشته فیض کاشانی و «کنز الدقائق» مشهدی.
«لباب التأویل» معروف به تفسیر خازن، نوشته علاء الدین علی بن محمد بغدادی (متوفای 725) مختصر تفسیر بغوی، موسوم به «معالم التنزیل» است؛ [2] در حالی که بغوی هم تفسیر خود را بر اساس تفسیر ثعلبی «الکشف و البیان» نوشته است. [3]
تفسیر ثعالبی «الجواهر الحسان»، نوشته ابو زید عبد الرحمان بن محمد (متوفای 876) مختصری است از تفسیر ابن عطیه به نام «المحرّر الوجیز» [4] با اضافاتی برگرفته شده از تفسیر «لخمی» که تهذیب «تفسیر طبری» است. تفسیر «صفاقصی» نیز- چنانکه خود، در مقدمه آن گفته است- مختصر تفسیر ابو حیان اندلسی با عنوان «البحر المحیط» است. [5]

[1] وفات زمخشری در سال 528 و درگذشت فخر رازی در سال 606 بوده است.
[2] ابو محمد حسین بن مسعود بغوی (متوفای 516).
[3] ابو اسحاق احمد بن ابراهیم ثعلبی نیشابوری (متوفای 427).
[4] ابو محمد عبد الحق بن غالب بن عطیه اندلسی (متوفای 546).
[5] اثیر الدین محمد بن یوسف حیانی اندلسی (متوفای 745).

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 447

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست