تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 309

نحو و اعراب تسلطی کامل داشته است؛ این برجستگی و نبوغ علمی- ادبی مؤلف سبب شد تا او بر تفسیر کشاف، جامه‌ای زیبا بپوشاند؛ چنانکه دیده دانشمندان به آن خیره شد و مفسران دلبسته آن گشتند و هم از این روی، بسیاری از بزرگان و فرهیختگان ادب و تفسیر و کلام، زبان به مدح آن گشودند.
با این تفاوت که اصحاب مکتب اشعری، به دو دلیل زبان نقد و ایراد بر او گشودند. یکی آنکه وی آشکارا التزام خویش را به مکتب اعتزال ابراز داشت و دیگر آنکه، بسیاری از آیات قرآن را که با دلایل عقلی ناسازگار است تأویل کرده است.
براستی نگاه زمخشری در دلالت آیات کریمه قرآن، نگاهی است ادبی و دقیق و فهم او از معانی آیات نیز فهمی است ژرف و عمیق که از هیچ مکتب کلامی خاصّ تأثیر نپذیرفته است. زمخشری- چنانکه او را متهم کرده‌اند- از منظر مکتب اعتزال به آیات قرآن نمی‌نگرد؛ بلکه نگاه او به قرآن، نگاه انسانی است آزاده، خردمند و فرهیخته که آیات قرآن را آمیخته با ذوق اصیل عربی تفسیر و تحلیل می‌کند و این همان نکته‌ای است که پیروان مکتب اشعری از آن پروا دارند.
به عنوان نمونه، در تفسیر آیه «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ» [1] می‌گوید: «وجه، عبارت است از جمله وجودی شی‌ء و «ناضرة» از ریشه «نضرة» به معنای شادابی و درخشندگی از برخورد با نعمت؛ «إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ» یعنی تنها به خدایشان می‌نگرند نه به غیر او و این، به جهت تقدیم مفعول است؛ چنانکه در این آیات: «إِلی رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ». [2] «إِلی رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَساقُ». [3] «إِلَی اللَّهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ». [4] «وَ إِلَی اللَّهِ الْمَصِیرُ». [5]
«وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ». [6] «عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ» [7] نیز آمده است.
پیداست که ایشان به چیزهایی می‌نگرند که از شمار بیرون است و در جمعی که تمام خلق در آن گرد آمده‌اند، در آن روز مؤمنان نظاره گرند؛ زیرا ایشان پناه‌یافتگانی هستند که نه ترسی بر آنان چیره است و نه اندوهی؛ در نتیجه، اختصاص یافتن نگاه

[1] قیامت 75: 22 و 23.
[2] قیامت 75: 12.
[3] قیامت 75: 30.
[4] شوری 42: 53.
[5] آل عمران 3: 28. نور 24: 42. فاطر 35: 18.
[6] بقره 2: 245.
[7] شوری 42: 10.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 309

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست