تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 405

تفسیر «المنار» نیز آنها را بیان کرده و در پایان، نظر ابو مسلم در تفسیر آیه را تأیید کرده است و با شرح و تفصیل به بیان آن پرداخته و گفته است: «جان کلام اینکه تفسیر ابو مسلم درباره آیه، تنها تفسیری است که از نظم موجود در آیه به ذهن می‌رسد و همین تفسیر است که حقیقت مسأله را روشن می‌سازد»؛ آنگاه به بیان تفسیر او پرداخته و سرانجام گفته است: «چه خوب گفته است ابو مسلم؛ که از دقت و استدلال در رأی حکایت دارد!» [1]. این نیز تأیید دیگری بر گفتار ابو مسلم است که از جانب یکی از بزرگ‌ترین مفسران عصر اخیر ابراز شده است. ابو مسلم یک نمونه بود و امثال او در برابر مفسران قشری و ظاهرگرا، موضع گیری‌های شایان توجهی دارند که کاشف از روشنی ضمیر آنان است و ایشان در پرتو عقل و بر اساس روش‌های فکری محکم و استوار، مسیر خود را یافته‌اند. [2] این نکته تنها بر توان والای اجتهاد و نقش برجسته آن در تفسیر قرآن دلالت دارد که فرهیختگان، از سلف صالح در دوران صحابه و تابعان باب آن را به طور کامل گشودند و روش پسندیده آنان به عنوان یک سنت جاریه و شایسته تا به امروز تداوم یافته است.
فخر رازی در تفسیر آیه «هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها فَلَمَّا تَغَشَّاها حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِیفاً فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُما لَئِنْ آتَیْتَنا صالِحاً لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ. فَلَمَّا آتاهُما صالِحاً جَعَلا لَهُ شُرَکاءَ فِیما آتاهُما، فَتَعالَی اللَّهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ» [3] ابتدا اشکالات و اعتراضاتی چند بر ظاهر آیه وارد می‌کند؛ آنگاه می‌گوید:
«حال که این اشکالات معلوم شد می‌گویم: برای تأویل آیه چند وجه صحیح و عاری از این توالی فاسد وجود دارد:

[1] ر. ک: تفسیر المنار، ج 3، ص 58- 56.
[2] نمونه‌هایی از تفاسیر ایشان را که بر همین منوال است می‌آوریم.
[3] «اوست آنکه شما را از نفس واحدی و جفت وی را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد؛ پس چون با او در آمیخت، باردار شد باری سبک و [چندی با آن گذرانید و چون سنگین بار شد، پروردگار خود، خدا را خواندند که اگر به ما [فرزندی شایسته عطا فرمایی قطعا از سپاس‌گزاران خواهیم بود و چون به آن دو [فرزندی شایسته داد، در آنچه خدا به ایشان داده بود برای او شریکانی قرار دادند و خدا از آنچه [با او] شریک می‌گردانید برتر است». اعراف 7: 190- 189.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 405

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست