تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 404

کردن است؛ جز ابو مسلم که می‌گوید: وقتی ابراهیم از خداوند خواست تا زنده کردن مجدد مردگان را به او بنمایاند، خداوند برای او مثالی آورد تا به ذهن او نزدیک گردد و از دوری آن بکاهد. مقصود از «صرهنّ إلیک» متمایل ساختن و تمرین پاسخ دادن است؛ یعنی چهار پرنده را آموزش بده به گونه‌ای که هر گاه آنها را فراخواندی به سوی تو آیند. آنگاه هر یک از این پرندگان را- که زنده‌اند- بر کوهی قرار ده، سپس آنها را فراخوان؛ شتابان به سوی تو خواهند آمد. هدف از این آیه، ذکر یک مثال محسوس برای روشن شدن چگونگی بازگشت ارواح به بدن‌ها با کمال سهولت است. ابو مسلم انکار می‌کند که مراد از این آیه، کشتن پرندگان و ریز ریز کردن آن‌ها باشد.- رازی ادامه می‌دهد:- او برای اثبات مدعای خویش چند دلیل آورده است:
1. از نظر لغت معنای مشهور «صرهنّ» فراخواندن است نه سر بریدن و قطعه قطعه کردن گوشت آنها؛ از این رو تحمیل کردن چنین معنایی بر آیه، افزودن معنایی است که آیه بر آن دلالت ندارد و چنین تفسیر تحمیلی هرگز روا نباشد.
2. اگر مقصود از «صرهنّ» قطعه قطعه کردن بود، «إلیک» گفته نمی‌شد؛ زیرا این ماده با «إلی» قرین نمی‌شود و تنها در صورتی که به معنای فراخواندن باشد، با «إلی» قرین می‌گردد. اگر سؤال شود: چرا جایز نباشد که بگوییم در کلام یک تقدیم و تأخیر صورت پذیرفته است، به این بیان «فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّیْرِ فَصُرْهُنَّ» که إلیک متعلق به فعل «خذ» باشد نه «صرهنّ»؟ در پاسخ خواهیم گفت: پذیرفتن تقدیم و تأخیر بدون دلیل، منجر به ارتکاب خلاف ظاهر خواهد شد.
3. ضمیر در «یأتینک» به پرندگان برمی‌گردد که به سوی ابراهیم می‌شتابند، نه به اجزای آنها؛ در حالی که- بنابر رأی مشهور- که پاره‌ای از اجزاء به سوی پاره دیگری می‌شتافت باید ضمیر در «یأتینک» به اجزا برمی‌گشت نه به خود پرندگان» [1].
فخر رازی سپس دلایل قول مشهور را در رد ابو مسلم ذکر کرده است. صاحب

[1] التفسیر الکبیر، ج 7، ص 41 و 42.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 404

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست