تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 309

رو نمی‌آوردند» [1].
ابن منیر در حاشیه «کشاف» بر این گفتار خرده گرفته، می‌گوید: «اینکه خداوند دیده نشود، بر اساس مذهب معتزله است که دیده شدن خداوند را روا نمی‌دانند، ولی در مذهب اهل سنت رؤیت خداوند روا شمرده شده است!!».
فخر رازی می‌گوید: «جماعت اهل سنت برای اثبات اینکه مؤمنان در روز قیامت خدا را می‌بینند، به این آیه تمسک کرده‌اند. اما معتزله اولا: دلالت آیه را بر مطلب یاد شده منکرند و ثانیا: تأویل آیه را به معنایی دیگر ممکن می‌دانند. رؤیت خداوند تعالی از دیدگاه عقل و نقل قطعی، ناشدنی است و در این جهان یا آخرت تفاوت نمی‌کند بلکه یکسان است» [2].
مفسران امامیه بر امتناع رؤیت خداوند مطلقا- چه در این جهان و چه در آخرت- اتفاق نظر دارند و آیه هم دلالت روشنی بر این مطلب (دیده شدن خداوند) ندارد، خصوصا اینکه به کار بردن واژه «نظر» به معنای توقع و انتظار نیز رواج دارد.
شیخ طوسی می‌گوید: «معنای آیه این است که منتظرند تا نعمت و ثواب پروردگارشان به آنان برسد؛ و «نظر» در آیه به معنای چشم داشت است، همان‌طور که در آیه «وَ إِنِّی مُرْسِلَةٌ إِلَیْهِمْ بِهَدِیَّةٍ فَناظِرَةٌ بِمَ یَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ» [3] نیز به همین معناست؛ یعنی منتظرند. نیز شاعر می‌گوید:
وجوه یوم بدر ناظرات إلی الرحمان یأتی بالفلاح
(در روز بدر چهره‌های رزمندگان منتظرند تا خداوند رحمت رستگاری را بر ایشان به ارمغان آورد).
همچنین است آیه «وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ» [4]. یعنی آنان را از رحمت خود برخوردار نمی‌سازد.- شیخ طوسی در ادامه می‌گوید:- «نظر» اصلا به معنای رؤیت نیست؛ به این دلیل که می‌گویند: نظرت إلی الهلال فلم أره؛ به سوی ماه نگریستم ولی آن را ندیدم؛ که اگر نظر به معنای رؤیت باشد تناقض پیش می‌آید. دلیل دیگر

[1] تفسیر الکشاف، ج 4، ص 662.
[2] التفسیر الکبیر، ج 30، ص 226.
[3] «و [اینک من ارمغانی به سویشان می‌فرستم و می‌نگرم که فرستادگان [من با چه چیز باز می‌گردند». نمل 27: 35.
[4] آل عمران 3: 77.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 309

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست