تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 307

دور از واقع نیست؛ زیرا انسان پس از آنکه آیات روشن و دلایل آشکار را دریافت، چنانچه بر نادانی خود پافشاری کند، مجازا گفته می‌شود: الاغ یا بوزینه است. این تعبیر مجازی از تعابیر مشهور میان مردم است، برگزیدن آن به عنوان روشن شدن مقصود آیه البته محذوری ندارد» [1].
آری، گواه این تأویل، این آیه مبارکه سوره مائده است: «مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ غَضِبَ عَلَیْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازِیرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولئِکَ شَرٌّ مَکاناً وَ أَضَلُّ عَنْ سَواءِ السَّبِیلِ»، [2] جمله «وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ» و همچنین واژه «الخنازیر» هر دو بر قرده عطف گرفته شده‌اند؛ این دو در هیچ جای دیگر قرآن ذکر نشده است. بنابراین معنای آن این خواهد شد که: یکی از سخت‌ترین عقوبت‌ها آن است که انسان از قله رفیع کرامت و اوج شرف، به حضیض ذلت و خواری سقوط کند و همطراز بوزینگان و خوکان قرار گیرد؛ پست و نکوهیده گردد و با بدترین شکل ذلت، تسلیم طاغوت‌ها گردد! در تفسیر آیه «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ، إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ» [3] وکیع از طریق سفیان، از منصور و او از مجاهد روایت کرده است که گفت: «یعنی منتظر دریافت ثواب از طرف پروردگار خویشند». منصور می‌گوید: «به مجاهد گفتم: برخی می‌گویند: خداوند دیده می‌شود و آنان پروردگار خویش را می‌بینند! گفت: هیچ مخلوقی او را نخواهد دید». و در حدیث دیگری است: «او همه را می‌بیند و هیچ کس او را نتواند دید» [4].
می‌دانید که قول به محال بودن رؤیت خداوند با چشم ظاهر در قیامت مخالف اعتقاد سلفیان ظاهرگراست؛ از این روست که او را به انحراف از مسیر سلف و تفسیر به رأی و معتقد بودن به اعتزال متهم کرده‌اند؛ همان‌طور که شاگردان او را نیز- چنان که در شرح حال ابن ابی نجیح، راوی تفسیر وی خواهد آمد- به همین تهمت رانده‌اند.

[1] التفسیر الکبیر، ج 3، ص 111.
[2] «آنان که خدا لعنتشان کرده و بر آنان خشم گرفته و از آنان بوزینه‌گان و خوکان پدید آورده و آنان که طاغوت را پرستش کرده‌اند. اینانند که از نظر منزلت، بدتر، و از راه راست گم‌راه‌ترند». مائده 5: 60.
[3] «در آن روز صورت‌هایی شاداب و مسرورند و به پروردگار خویش می‌نگرند» قیامت 75: 23- 22.
[4] جامع البیان، ج 29، ص 120.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 307

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست