مجاهد انسانی آزاداندیش بود. او پس از احاطه به مفاهیم کلمات و وضع لغوی واژه‌ها و فهم عرفی شایع در آن زمان، بر اساس آنچه از ظاهر لفظ قرآن برایش هویدا می‌گردید و عقل رشید و فطرت سلیم نیز به همان رهنمون می‌ساخت، قرآن را تفسیر می‌کرد. علاوه بر این، مبانی شریعت و پایه‌های استوار دین را نیز از پیش آموخته و به کلمات عالمان برجسته امت و اصحاب برگزیده و پیشگام نیز مراجعه می‌کرد و به مدد تمام اینها به تفسیر قرآن می‌پرداخت. نکته‌ای که در هر مفسر آزاداندیش، زبردست و آگاه باید فراهم آمده باشد.
او در تفسیر آیه مبارکه «فَقُلْنا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خاسِئِینَ» [1] می‌گوید: «آنان حقیقتا به بوزینه تبدیل نشدند بلکه آیه جنبه ضرب المثل دارد، همان طور که در آیه «کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً» [2] نیز چنین است.- وی می‌گوید:- یعنی قلب‌های آنان مسخ شده و همچون قلب بوزینگان گردید که نه پند و اندرزی را می‌پذیرد و نه با نهی و بازداشتن پرهیز می‌کند». مرحوم طبرسی می‌گوید: «این تفسیر، مخالف ظاهر آیه است و بیشتر مفسران آن را پذیرفته‌اند و هیچ انگیزه وادار کننده به چنین تفسیری وجود ندارد» [3].
زمخشری در اینجا سخنی دقیق، ظریف و ادیبانه دارد که با تفسیر مجاهد همگون است. می‌گوید: «آیه «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئِینَ» دو خبر است و معنای آن این است که در وجود خود، میان بوزینگی و خسؤ یعنی خواری و مطرود بودن جمع کنید» [4].
به عبارت دیگر، آمیخته‌ای از بوزینگی، خواری و سرافکندگی باشید؛ از این روست که ابوالفتوح رازی از دانشمندان سده ششم هجری می‌گوید: «مجاهد گفت: معنای آیه آن است: «أذلاء صاغرین» ذلیل و پست و در این پند و اندرزی است آنان را ...» [5].
فخر رازی (606- 554) می‌گوید: «آنچه مجاهد- رحمه اللّه- گفته است انصافا