نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 254
راستگو است» [1]. شیخ طوسی وی را از اصحاب سه تن از امامان اهل بیت: علی بن الحسین، محمد بن علی و جعفر بن محمد علیهم السّلام شمرده و او را از مفسران کوفه دانسته است. [2] وحید در تعلیقهاش میگوید: توصیف او به مفسر، مدح است. مامقانی میگوید: «از مجموع آنچه درباره او آمده به دست میآید که وی از نیکان بوده است» [3]. شیخ طوسی در تفسیر خود «تبیان» بسیار بر گفتار او تکیه دارد. ابن شهرآشوب هم او را از اصحاب امام زین العابدین دانسته است. [4] هموست که داستان اسب تاختن اخنس بن زید بر جسد مبارک امام حسین علیه السّلام و اعمال بیشرمانه او را نقل کرده، میگوید: «او در همان شب دچار سوختگی شد، چون شعله از فتیله چراغ به او رسید و تمام بدنش را فرا گرفت تا او را خاکستر کرد» [5].
طریق پنجم
که آن هم طریق نیکویی است؛ طریق عبد الملک بن عبد العزیز ابن جریج، ابو خالد مکی است. وی اصالتا رومی است و یکی از چهرههای مورد قبول و فقیه مکه در زمان خود به شمار میرود. [6] ابن خلکان میگوید: «عبد الملک از دانشمندان مشهور بود، و گفته شده وی اولین کسی بود که در صدر اسلام کتاب نوشت. به سال 80 به دنیا آمد و در سال 150 درگذشت» [7]. خطیب میگوید: «او احادیث زیادی از عطاء بن ابی رباح و دیگران دریافت کرده بود. از احمد بن حنبل نقل شده است که ابن جریج به بغداد آمد و بر منصور وارد شد. چون مدیون بود به منصور گفت: من آن قدر از ابن عباس حدیث گرد آوردهام که در این مورد هیچ کس به پایه من نمیرسد، ولی منصور- از شدت بخل- به او اعتنایی نکرد و چیزی به او نداد! از علی بن مدینی نقل شده است که من همه اسناد را مطالعه کردم و دانستم که آنها به شش نفر برمیگردد. سپس نام آن شش نفر را میآورد و میگوید: علم و دانش از این شش نفر به صاحبان کتابها رسید؛
[1] همان. [2] رجال طوسی، ص 82، شماره 5 و ص 105، شماره 19، و ص 148، شماره 105. [3] تنقیح المقال، ج 1، ص 137، شماره 861. [4] مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 177. [5] بحار الانوار، ج 45، ص 322- 321. [6] میزان الاعتدال، ج 2، ص 659، شماره 5227. [7] وفیات الأعیان، ج 3، ص 164، شماره 375.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 254