تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 166

تفسیری را که از طریق ائمه علیهم السّلام از پیامبر نقل شده است نادیده بگیریم- چنان که نادیده گرفته‌اند- تفسیر منقول از پیامبر اندک خواهد شد، ولی واقعیت جز این است و تفسیر مأثور دامنه گسترده دارد، مخصوصا با در نظر گرفتن سنت در کنار قرآن که بدین ترتیب بر حجم تفسیر منقول افزوده می‌شود.
جلال الدین سیوطی بیشتر روایات مربوط به احکام شریعت را در شمار روایات تفسیری آورده است. وی از محمد بن ادریس شافعی نقل می‌کند: «هر حکمی- اعم از احکام تکلیفی و وضعی- که از پیامبر رسیده است، آن را از قرآن در آورده و تفسیر و تبیین آیات قرآنی به شمار می‌رود»، چنانچه آن حضرت فرموده: «این قرآن همراه با همانند آن به من ارزانی شده است» که مقصود از همانند آن، سنت شریفه است که در کنار قرآن قرار دارد و تفسیر آن به شمار می‌رود.
او در پایان، سخنان ابن تیمیه را- که در چند سطر قبل بیان شده- ذکر کرده و آن را با حدیثی از عمر که توسط احمد بن حنبل و ابن ماجه نقل شده است، مورد تأیید قرار می‌دهد. حدیث منقول از عمر این است که گفت: «آخرین آیه‌ای که بر پیامبر نازل شده آیه ربا بود که پیامبر قبل از تفسیر آن دار فانی را وداع گفت». سیوطی در ذیل این حدیث می‌گوید: «از فحوای این سخن به دست می‌آید که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله هر آیه را که نازل می‌شد تفسیر می‌نمود و این آیه (آیه ربا) را از آن جهت تفسیر نکرد که در فاصله اندکی پس از نزول آیه، رحلت فرمود و گرنه دلیلی بر تفسیر نکردن آن وجود ندارد» [1].
اما روایت منقول از عایشه- بر فرض صحت سند- [2] ربطی به بحث ندارد، بلکه بیانگر رعایت ترتیب در تفسیر آیات است؛ یعنی آیات به تعداد- بر حسب عدد میسور نیست و تفسیری با چنین وصف که از پیامبر به ما رسیده باشد جز در اندکی از آیات، موجود نیست».
الاتقان، ج 4، ص 171. سیوطی به هنگام بیان منابع تفسیر می‌گوید: «احادیث صحیحی که درباره تفسیر از پیامبر نقل شده است، بسیار اندک است». الاتقان، ج 4، ص 181.

[1] الاتقان، ج 4، ص 175- 174 و 258.
[2] نقّادان حدیث گفته‌اند: «این حدیثی است ناآشنا و غیر قابل پذیرش و استدلال به آن پذیرفته نیست».
التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 52.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 166

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست