تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 165

آنگاه ذهبی درباره این موضوع، مفصل سخن می‌گوید و در پایان گفتار، هر دو گروه را مبالغه‌آمیز می‌شمرد و به گمان خود، راه میانه را انتخاب می‌کند و می‌گوید:
«پیامبر صلّی اللّه علیه و آله بسیاری از آیات را تفسیر نموده نه تمامی آن را، و آنچه خداوند دانستن آن را خاص خود دانسته، یا آنچه دانشمندان می‌توانند بدان پی ببرند و یا آنچه عرب با تکیه بر زبان و لغت خویش آن را می‌فهمد و پذیرفته نیست که آن را کسی نفهمد، پیامبر از تفسیر آن خودداری ورزیده است.- او همچنین می‌گوید:- کاملا روشن است که پیامبر از تفسیر آنچه که فهم آن به فهم لغت عرب بازمی‌گشت، خودداری می‌کرد، همچنین از تفسیر آنچه که خداوند، دانستن آن را به خود اختصاص داده بود- مانند هنگامه برپایی رستاخیز و حقیقت روح و جز آن- که خداوند حتی پیامبر خود را از آن آگاه نساخته بود» [1].
به نظر می‌رسد راهی را که ذهبی پیموده و گمان کرده راه میانه است، دور از واقعیت باشد و گمان نمی‌کنیم کسانی بر این باور باشند که پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله تفسیر قسمت فراوانی از آیات را رها کرده باشد؛ زیرا با توجه به انبوه احادیث وارده در بیان احکام شریعت- که تمامی آنها را می‌توان تفسیر آیات الأحکام شمرد- و نیز روایاتی که از شخص پیامبر اکرم در شرح و تبیین معضلات آیات آمده است و به ضمیمه آنچه از صحابه و ائمه اهل بیت در دست است، ظاهرا جایی از قرآن که نیاز به تفسیر و تبیین داشته باشد باقی نمانده است.
سخن منسوب به شمس الدین خویّی [2] و جلال الدین سیوطی نیز نادرست است؛ زیرا سخن این دو- که گفته‌اند پیامبر جز اندکی از قرآن را تفسیر نکرده است- تنها مربوط به تفاسیر منقول از پیامبر است که با عنوان تفسیر نقل شده باشد، البته تفسیری با این خصوصیت از پیامبر کم است، [3] به ویژه اگر آن بخش از روایات

[1] ر. ک: محمد حسین ذهبی، التفسیر و المفسرون، ج 1، ص 54- 53.
[2] ابو عباس، احمد بن خلیل مهلبی خویّی (583- 637) دوست فخر رازی و تکمیل کننده تفسیر وی است. در شهرستان «خوی» از شهرهای «آذربایجان» متولّد شد، در آنجا و سپس «خراسان» کسب علم نمود، بعدها منصب قضاوت شهر «دمشق» را عهده‌دار شد و در همان جا درگذشت.
[3] خویّی می‌گوید: «تفسیر قطعی قرآن که در آن، مقصود آیه کاملا روشن باشد، جز با شنیدن از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 165

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست