نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 164
«فِی سِدْرٍ مَخْضُودٍ» [1] خداوند خارهای آن را برآورده، میوه جایگزین آن میکند. بنابراین درخت سدر، به جای خار میوه میرویاند و از هر میوه هفتاد و دو رنگ میشکفد و رنگها با هم یکسان نیستند» [2]. از این رو است که عبد اللّه بن مسعود میگوید: «سوگند به خدایی که جز او خدایی نیست! هیچ آیهای در قرآن نیست مگر آنکه من میدانم درباره چه و کجا نازل گشته». نیز از امیر مؤمنان علیه السّلام به گونه متواتر، همین سخن روایت شده؛ همچنین از شاگرد ارجمند ایشان عبد اللّه بن عباس و دیگر دانشمندان صحابه که در شرح حال آنان خواهد آمد. [3]
آیا پیامبر تمامی قرآن را تفسیر کرده است؟
ذهبی بخشی از کتاب خود را به جدل و گفت و گو میان دو گروه در این مورد اختصاص داده؛ گروه اول بر این باورند که پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله تمامی قرآن را تفسیر نموده و معانی افرادی و ترکیبی تک تک آیات قرآن را بیان فرموده است. احمد بن تیمیه، سر گروه آنان شمرده میشود و عقیده دارد که پیامبر تمامی معانی قرآن- همانند تمامی الفاظ و عبارات آن- را بیان داشته است، و شاهد آن، آیه مبارکه «لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»؛ [4] تا آنچه را برای ایشان [مردم نازل شده بیان داری» است که هم شامل لفظ و هم شامل معناست. [5] گروه دوم- که برجسته و شاخص آنان، شمس الدین خویّی و جلال الدین سیوطیاند- عقیده دارند که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله تنها اندکی از آیات را تفسیر نموده و از بقیه سخنی نگفته است. سپس ذهبی برای آنان دلایلی تصویر نموده که مهمترین آنها حدیثی است که «بزّار» از «عایشه» روایت میکند: «پیامبر صلّی اللّه علیه و آله جز تعدادی از آیات که جبرئیل به او آموخته بود چیزی از قرآن را تفسیر نمینمود» [6].
[1] «در [زیر] درختان کنار بی خار». واقعه 56: 28. [2] ر. ک: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج 2، ص 476. حاکم این حدیث را صحیح شمرده است. [3] در بخش نقش صحابه در تفسیر قرآن. [4] نحل 16: 44. [5] ر. ک: مقدمه وی در اصول تفسیر، ص 6- 5. [6] ر. ک: تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 6. جامع البیان، ج 1، ص 29.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 164