باشند؛ براي نمونه، هيچ گاه نبايد براي تهيهي روشهاي تربيتي از طرحهاي
شرعي بهره برد يا در آن شيوهها از برخي ساحتها، استعدادها يا نيازهاي
انسان غفلت نمود؛ بنابراين تمام روشهاي نوين عملي در زمينهي علوم تربيتي و
رفتاري که از دانشهاي روانشناسي و جامعهشناسي و .. به دست ميآيد، تا
زماني که با دستورها و توصيههاي ديني تعارض نداشته باشد و با اصول و مباني
و اهداف نظام تربيتي سازگار باشد، مورد استفاده قرار ميگيرد.
روشهاي تربيتي در يک نگاه کلي به دو دستهي روشهاي عام و
روشهاي خاص تقسيم ميشوند: روشهاي عام روشهايي هستند که در حوزهي حذف
يا کاهش يک رفتار ناپسند و يا تحقق يک رفتار نيک و پسنديده کارايي دارند و
روشهاي خاص بر يکي از حوزههاي فوق مفيدند. روشهاي عام تربيتي که از
آيات و روايات و سيرهي عملي پيشوايان معصوم به دست ميآيد عبارتاند از:
1. روش سخنراني و موعظه
همچون خطبهها و سخنرانيها و خصوصاً موعظههاي تکان دهندهي
پيامبر (ص) و ائمه (ع)؛ براي نمونه، امير مومنان علي (ع) در بازگشت از صفين
براي لشکريان خويش خطبهاي قرائت نمود و مردگان قبرستان را مورد خطاب قرار
داد و فرمود: يا اهل الديار الموحشه و المحال المقفره و
القبور المظلمه يا اهل التربه يا اهل الغربه يا اهل الوحده يا اهل الوحشه
انتم لنا فرط سابق و نحن لکم تبع لا حق اما الدور فقد سکنت و اما الازواج
فقد نکحت و اما الاموال فقد قسمت هذا خبر ما عندنا فما خبر ما عندکم؟ ثم
التفت الي اصحابه اما لو اذن لهم في الکلام لاخبروکم ان «خير الزاد التقوي»[1]
اي ساکنان خانههاي وحشتناک و مکانهاي خالي و قبرهاي تاريک، اي
خاکنشينان، اي غريبان، اي تنهايان، اي وحشتزدگان، شما در اين راه بر ما
پيشقدم شدهايد و ما نيز به شما ملحق خواهيم شد (اگر از اخبار دنيا
بپرسيد به شما ميگويم) اما خانههايتان را ديگران ساکن شدهاند، همسرانتان
به ازدواج افراد ديگر درآمدهاند و اموالتان تقسيم شده است؛ اين خبري است
که در نزد ماست؛ در نزد شما چه خبر؟ (سپس رو به اصحابش کرده، فرمود): هر
گاه به آنها اجازهي سخن داده شود به شما خبر ميدهند که