1-6. انسان‌شناسي فلسفي

در اين جا منظور از فلسفه معناي اعم آن است؛ لذا گاه از ارزش‌هاي انساني نيز سخن به ميان مي‌آيد.

1-1-6. انسان‌شناسي سقراط

سقراط در حدود 470 ق. م متولد شد. وي از نظر قوت بدني و اوصاف روحي بي‌نظير بود. شجاعت فراوان و تحمل او در گرما و سرما و امساک وي از غذا تا چهل روز و خلسه‌هاي طولاني و حلم و تواضع و بي‌اعتنايي او به ذخاير دنيا مايه‌ي تعجب همگان بود. وي عقيده‌اي به نگارش نداشت؛ از اين رو، اثر علمي تاليفي از او به جا نمانده است؛ به ديالوگ و مناظره اعتقاد بيش‌تري داشت. وي خود را خرمگس و قابله معرفي مي‌کرد؛ يعني مي‌کوشيد با سوال‌هاي خود مردم را از خواب غفلت بيدار سازد و به انديشه وادارد، تا با انديشيدن، داده‌هاي مدفون در جان و روان خود را آشکار سازند. کاهنه‌ي معبد دلفي، به نقل از خدا، او را داناترين شخص يونان معرفي کرد. وي در تفاوت خود با ساير انسان‌ها گفت: من به ناداني‌هاي خود دانايم و به دنبال کشف حقيقت مي‌روم، ولي ديگران چنين نيستند.

سقراط معرفت نفس را مهم‌ترين وظيفه‌ مي‌دانست؛ لذا يکي از دو شعار وي «خود را بشناس» و شعار ديگري «زندگي ناآزموده ارزش زيستن ندارد» بود. افلاطون در رساله‌ي آپولوژي (دفاعيه) مي‌نويسد: «سقراط هميشه مي‌گفت: من هميشه به دنبال جان‌شناسي بودم، نه جهان‌شناسي». به همين علت اگزيستانسياليست‌ها او را پدر فرهنگي و فکري خود مي‌دانند.