( 1 مبين) به معنى آشكار كرده شده لفظى است كه دلالتش بر مراد آشكار باشد و( مجمل) آن است كه مراد متكلم روشن نباشد و معنى آن محتاج به تفصيل باشد , آن ( 9 ) نه سبب دارد از قبيل اشتراك لفظى يا معنوى , اولى مانند آنكه خداوند فرموده : ( ثلاثة قروء) بقره : 228 , كه( قرء) هم براى حيض وضع شده و هم براى پاك شدن از آن , و يا( مختار) كه اشتراك دارد و شامل فاعل و مفعول هر دو مى شود .

و اشتراك معنوى در صورتى كه گوينده فرد معينى را اراده كرده باشد و حال آنكه نزد مخاطب مجهول باشد مانند : ( جاء رجل من اقصى المدينه) . ( يس 36 : 20 ) .

و مانند ( ان الله يأمر ان تذبحوا بقره) كه مبين آن ( صفراء فاقع لونه ) ( بقره 2 : 69 ) مى باشد كه بيان حالت بقره را مى كند .

و مجمل در مركب , يا اجمال در تمام آن مى باشد مانند : ( او يعفوا الذى بيده عقدة النكاح ) ( بقره 2 : 237 ) . كه متردد بين همسر و ولى زن مى باشد , يا به اعتبار تخصيص آن است به مخصص مجهول مثل اينكه گفته شود : ( اقتلوا المشركين الا بعضهم ) .

( 2 مقيد) : در قيد و بند شده و( مطلق) آزاد و رها , لفظى است كه دلالت كند بر ذات و حقيقت نه فرد يا به قول اصوليان مطلق لفظى است كه دلالت كند بر شايع در جنس خود , يعنى حصه اى كه احتمال حصص بسيار در آن مى رود مانند ( رقبه) كه بعد مقيد شده به( مؤمنه) و هر گاه دليلى بر تقييد مطلق يافت شد به آن توجه مى شود و الا نه بلكه مطلق بر همان اطلاق خودش و مقيد بر تقييد خودش باقى مى مانند : ( و اشهدوا ذوى عدل منكم) ( طلاق : 9 ) .

و آيه ( شهادة بينكم اذا حضر احدكم الموت حين الوصية اثنان ذوا عدل منكم ) ( مائده 5 : 106 )

در حالى كه گواه بر فروشها و غير آنها را مطلق آورده : ( و اشهدوا اذا تبايعتم )