آگاه است، زيرا قلب در پيشگاه خدا همانند زبان در نزد مخلوق است و اصل كار براى مريد در سير و سلوك راه آخرتش، قلب اوست. مداومت بر روزه، ماده وسوسه را درباره بيشتر مردم از بين نمى‌برد، مگر آن كه علاوه بر مداومت بر روزه، بدن ضعيف و مزاج فاسد شده باشد، از اين روست كه ابن عباس گويد: «عبادت عبادت كننده جز با ازدواج كامل نگردد.»

اين يك گرفتارى عمومى است و كمتر كسى است كه از آن رهايى يابد.

قتاده در معناى آيه شريفه: وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا«52» مى‌گويد: آن چيزى كه فوق طاقت است عبارت از شدت شهوت جنسى است. كه قويترين ابزار شيطان بر ضد بنى آدم است و به همين مطلب، پيامبر اكرم (ص) اشاره فرموده كه مى‌گويد: «هيچ ناقص عقل و ناقص دين را چيره‌تر از شما زنان بر مردان عاقل نديده‌ام»«53» و اين نيست مگر به خاطر هيجان شهوت. يكى از نيكان زياد ازدواج مى‌كرد به طورى كه هيچ گاه كمتر از دو، سه و چهار زن نداشت. يكى از صوفيان به او اعتراض كرد. او در جواب گفت: آيا كسى از شما به خاطر دارد كه وقتى در حضور خدا نشسته باشد و يا موقعى كه در حال خريد و فروش در پيشگاه خدا ايستاده است، خاطره شهوت‌انگيزى بر قلبش خطور كرده باشدي! گفتند: براى ما از اين موارد زياد اتفاق افتاده است. گفت: اگر راضى مى‌شدم كه در تمام عمرم حتى يك لحظه حال شما را مى‌داشتم ازدواج نمى‌كردم، ليكن هيچ خاطره‌اى بر قلبم نگذشت كه مرا به خود مشغول كند مگر اين كه پشت سر نهادم تا از آن آسوده باشم و به كار خودم برسم و چهل سال است كه بر قلب من معصيتى خطور نكرده است. جنيد مى‌گفت: همان طورى كه به خوراك نياز دارم به آميزش نيز نيازمندم.

بنابراين، همسر، بحق غذا و وسيله پاكى دل است و از اين رو رسول خدا (ص) به هر كس كه چشمش به زنى بيفتد و متمايل به او شود، دستور داده است تا با همسرش آميزش‌