عملى را از روى ميل و داوطلبانه انجام دهد، درستكار است، هر چند كه خطا كرده باشد، در صورتى كه شخص متكلّف سرانجام جز خوارى و در حال حاضر نيز جز رنج و زحمت و ناراحتى چيزى به دست نياورده است و چنين كسى ظاهرش ريا كارى و باطنش نفاق و دورنگى است و اين دو صفت به منزله دو بالند كه متكلّف با آنها پرواز مى‌كند و خلاصه آن كه تكلّف در هر مورد باشد از خلق صالحان و شعار پرهيزگاران نيست.

خداوند عزّ و جلّ به پيامبرش مى‌فرمايد: قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ من أَجْرٍ وَ ما أَنَا من الْمُتَكَلِّفِينَ«67» و پيامبر (ص) مى‌فرمايد: «ما گروه پيامبران و امانتداران و پرهيزگاران از تكلّف بيزاريم.» بنابراين از خدا بترس و راست باش تا تو را از تكلّف بى‌نياز و با خوى و خصلتهاى ايمان آشنا سازد.

غزّالى گويد: سبك گرفتن و ترك تكلّف فراهم نمى‌آيد، مگر به اين كه شخص خود را پايين‌تر از برادران و دوستانش بداند و به آنان خوشبين و به خود بدبين باشد، بنابراين هر گاه آنان را بهتر از خود ببيند در اين صورت او از ايشان بهتر خواهد بود.

پيامبر (ص) فرمود: «شخص به روش دوستش مى‌باشد، و خيرى نيست در رفاقت آن كه براى تو نبيند آنچه را كه براى خود مى‌بيند»«68» و اين كمترين مرتبه دوستى است يعنى به ديده مساوات بنگرد، در صورتى كه كمال دوستى در برتر ديدن دوست است، درباره فروتنى و برتر ديدن دوستان گفته‌اند:

تذلّل لمن إن تذللّت له *** يرى ذاك للفضل لا للبله‌

و جانب صداقة من لا يزال *** على الاصدقاء يرى الفضل له«69»

و ديگرى گويد: