هدفهاى رفاقت را در بر نمى‌گيرد و سخن جامع، توجّه به هدفها و رعايت شرايطى است كه علاوه بر اينها بيان كرديم. بنابراين آنچه در هدفهاى دنيوى شرط دوستى است، در دوستى و برادرى اخروى، شرط نيست چنان كه بشر مى‌گويد: برادران سه دسته‌اند:

1- برادر اخروى. 2- برادر دنيوى. 3- برادرى كه براى انس انتخاب مى‌كنى، و اين هدفها بندرت در يك مورد جمع مى‌شود، بلكه در مجموع افراد پراكنده است و شرايط نيز ناگزير پراكنده است.

مأمون گفته است: برادران سه دسته‌اند: يك دسته، مانند غذايند كه بى‌نيازى از آنها ممكن نيست دسته ديگر مانند دارو مى‌باشند كه گاه و بيگاه مورد نياز هستند و دسته سوم مانند دردند كه هرگز نيازى به آنها نيست ولى بنده خدا گاهى گرفتار آنها مى‌شود و اينها همان كسانى هستند كه نه مايه انس هستند و نه سودى دارند و بعضى گفته‌اند: مثل توده مردم همانند درخت و گياه است كه بعضى سايه دارند ولى ميوه ندارند همانند كسى كه در دنيا مفيد است نه در آخرت، زيرا سود دنيوى همچون سايه‌اى است زودگذر، و بعضى از درختان ميوه دارند ولى سايه ندارند، همانند كسى كه براى آخرت خوب است نه براى دنيا بعضى از درختان هم ميوه دارند و هم سايه و بعضى نه ميوه دارند و نه سايه، مانند خار مغيلان كه لباس را پاره مى‌كند و نه خوردنى است و نه نوشيدنى و مثال آن از حيوانات موش و عقرب است، همان طورى كه خداى تعالى فرموده است: يَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ من نَفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلى‌ وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ«99».

شاعرى مى‌گويد:

انسانها از يكديگر متفاوتند، وقتى كه آنها را بچشى برابر نيستند همان طورى كه همه درختان همسان نيستند، يكى داراى ميوه تلخ است«100» و آن ديگرى بى‌طعم و بى ميوه است از اين رو، هر كس رفيقى نيافت تا با او همدم شود و به يكى از اين هدفها از