و سخن آن كه گفته است:

«هيچ جراحتى، وقتى كه شما را خشنود سازد، رنج ندارد.»

گاهى دوستى به گونه‌اى است كه تحت تأثير آن انسان از بعضى لذّتها چشم مى‌پوشد مانند كسى كه جود و بخشش مى‌كند و محبوبش را در نصف يا ثلث و يا عشر مال خود، شريك مى‌سازد. بنابراين مقدار مالى را كه مى‌بخشد به ميزان دوستى‌اش بستگى دارد زيرا درجه محبوب شناخته نمى‌شود مگر به محبوبى ديگر كه در مقابل آن محبوب رها مى‌شود. پس كسى كه محبّت سراسر دلش را گرفته باشد، محبوبى جز او برايش نمى‌ماند و براى خودش چيزى نگاه نمى‌دارد. بنابراين نتيجه مى‌گيريم كه هر كس عالم و يا عابد و يا كسى را كه به علم يا عبادت و يا كار نيك علاقه دارد، دوست بدارد در حقيقت او را براى خدا و در راه خدا دوست داشته و اجر و پاداشش به اندازه دوستى و محبّت اوست. اين بود شرح دوستى براى خدا و در راه خدا و درجات آن، و از اين جا خشم و كين در راه خدا نيز روشن مى‌شود، و با وجود اين در آن باره توضيح بيشترى مى‌دهيم.

بيان خشم و كين در راه خدا

بدان، هر كه دوستى‌اش در راه خداست سزاوار است دشمنى‌اش نيز در راه خدا باشد. اگر كسى را به خاطر آن كه مطيع خدا و محبوب در نزد خداست دوست داشتند ناگزير اگر معصيت خدا را كرد بايد دشمن بداريد، به خاطر اين كه نافرمانى خداى سبحان را كرده و در نزد خدا مغضوب است و هر كس به سببى شخصى را دوست بدارد، قطعى است كه به خاطر ضدّ آن سبب او را دشمن مى‌دارد و اين دو صورت، لازم و ملزوم يكديگرند و از يكديگر جدايى ناپذيرند و اين تلازم در حبّ و بغض در موارد عادى كليّت دارد، ليكن حبّ و بغض هر دو در دل پنهان است و در وقتى كه غلبه داشت بروز مى‌كند و به وسيله افعال دوستداران و دشمنان در نزديكى و دورى و در موافقت و مخالفت با هم معلوم مى‌شود و هر گاه آثار آنها در مقام عمل ظاهر شود، آن را موالات و