باشد، زيرا اگر مردم تجارت و صنعت را ترك گويند زندگيها فلج و مردمان نابود شوند.

بنابراين مرتب شدن امور جامعه بستگى به هميارى همگان دارد و بايد هر كسى كارى را عهده‌دار شود، و اگر همگى به يك صنعت رو آورند، باقى كارها تعطيل خواهد شد و همه مردم نابود مى‌شوند و بعضى از مردم، اين سخن پيامبر (ص): «اختلاف امتّم رحمت است»«2» را بر اين مورد حمل كرده‌اند، يعنى اختلاف همّت مردم در صنعتها و حرفه‌هايشان بعضى از صناعات مهمّند و برخى از آنها چندان مورد نياز نيست، چون مربوط به رفاه طلبى و آرايش در دنيا مى‌شود. پس بايد به صناعت مهمى اشتغال پيدا كند تا در

اقدام به آن مشكلى را از نظر دينى از مسلمانان حلّ كند و بايد از شغل نقّاشى و ريخته‌گرى و گچكارى ساختمان و زينتكارى و هر چه باعث آرايش دنيا شود، دورى كند زيرا دينداران همه اينها را بد مى‌دانند، اما ساختن ابزار موسيقى و آلاتى كه استعمال آنها حرام است، اجتناب از آنها از قبيل ترك ظلم است و از آن جمله است دوختن قباى ابريشمى براى مردان و ريخته‌گرى هر نوع مركب از طلا و يا انگشترهاى طلا براى مردان كه تمامى اينها از گناهان است و گرفتن مزد براى آنها حرام مى‌باشد و قبلا گفتيم كه فروختن طعام و كفن فروشى مكروه است، زيرا باعث مى‌شود صاحبان اين شغلها منتظر مرگ مردم و نيازمندى آنان- به خاطر گرانى نرخ- باشند و قصّابى نيز به خاطر قساوت قلبى كه به همراه مى‌آورد، و حجامت و رفتگرى به دليل آلودگى و كثافت آن و همچنين دبّاغى و نظاير آن مكروه است. ابن سيرين واسطه گرى و دلّالى را نيز مكروه دانسته و