در دليل سه چيز است زيرا كه آن يكى كه رابطه و حد وسط است در هر دو مقدمه مكرر است همان يكى بيش نيست , پس از اجتماع ثلاثه , مطلوب كه نتيجه است حاصل شد , در ادله ترتيب مقدمتين گاهى كه بر اين وجه مخصوص كه عبارت از ربط احدى المقدمتين به مقدمه ديگر است واقع شود به تكرار آن واحد كه مفرد است يعنى موضوع و محمول نتيجه را به تكرار خود فرد مى گرداند و يكى مى سازد .

و شرط مخصوص آن است كه حكم , يعنى محكوم به , در نتيجه اعم يعنى عامتر از علت كه حد وسط مراد است بوده باشد و حد وسط را علت به جهت آن گفته است كه در نتيجه علت حكم حد وسط است يا محكوم به نتيجه مساوى علت كه حد وسط است بوده باشد تا نتيجه صادق بدهد . مثال آن كه حكم اعم از علت باشد همچون الانسان حيوان و كل حيوان جسم فالانسان جسم , چه جسم اعم از حيوان است . و مثال آن كه محكوم به نتيجه مساوى علت باشد همچون الانسان حيوان و كل حيوان حساس فالانسان حساس , چه جسم اعم از حيوان است . و مثال آن كه محكوم به نتيجه مساوى علت باشد همچون ا لانسان حيوان و كل حيوان حساس فالانسان حساس , و حساس مساوى علت است كه حيوان است . و اين كه ذكر رفت بعينه آن است كه در علم منطق شرط كرده اند كه كليت كبرى مى يابد . و اگر اين نظام و ترتيب مخصوص مرعى نباشد يقين كه منتج نتيجه غير صادقه خواهد بود]( .

اين بود آنچه را كه از فص صالحى ياد شده به عنوان شاهد و نمونه نقل كرده ايم كه عارف بر اين مبناى قويم سخت استوار است كه علم و عين از يكديگر حكايت مى كنند , بدين معنى كه پيدايش اعيان موجودات از تثليث يعنى از فرديت اولى است , چنان كه پيدايش معانى يعنى صور علميه به اسم نتيجه در نظر فكرى از تثليث يعنى از اصغر و اكبر و حد اوسط است كه علم منطق متكفل بيان آن است . آرى اين خريت در عرفان است كه در پياده كردن مطالب عرفانى خود به قواعد اصيل منطقى تمسك مى جويد , و پيدايش صور علمى يعنى نتايج فكرى را از تثليث ياد شده به نكاح تشبيه مى فرمايد كه در آن سه امر براى انتاج بايد , و در اين سه امر