نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 481
احكام الهى را تغيير داد و يا از كار انداخت . زيرا در اين صورت شريعتى
باقى نخواهد ماند و تغيير احكام به صرف نتيجه گيريهاى شخصى به اين بازگشت
دارد كه شريعت ثابتى نداشته باشيم و اين به هيچ وجه قابل پذيرش نيست و تنها
تغيير احكام به تغيير موضوعات و يا ويژگيهاى آنها در طول زمان قابل پذيرش
است نه تغيير احكام به تغيير آراء و مصلحت انديشى انسانها . در هر حال علت
گرايش برخى از مذاهب اهل سنت به اين نوع تشريع و اجتهاد از راه رأى و مصلحت
انديشى روشن است , چرا كه آنان اولا پس از رحلت رسول خدا همان گونه كه
قبلا اشاره شد بر اين اعتقاد بوده اند كه عصر نصوص پايان يافت , سنت امامان
را تداوم بخش سنت رسول الله ندانستند و ثانيا بر اثر منع از نقل حديث كه
بعد از رحلت رسول خدا پديد آمد در مقام پاسخ از رويدادهاى جديد در مضيقه و
تنگنا قرار گرفتند و به ناچار به اجتهاد از راه رأى و مصلحت انديشى و منابع
ظنى مانند قياس و استحسان روى آوردند .
اما در اماميه هرگز چنين نيازى پيدا نشد و هيچ عالم آگاه بر
مبانى و ادله فقه اجتهادى نه در گذشته و نه در حال اظهار نياز به چنين شيوه
هايى را نكرده و نخواهد كرد . زيرا آنان بر اين بينش بوده كه عصر نصوص با
رحلت رسول خدا پايان نيافت و نصوص امامان را تداوم بخش سنت رسول خدا مى
دانستند و با اعمال اجتهاد در اصول و قوانين كلى آنها پاسخگو مى شدند .
البته ممكن است برخى به دليل عدم آگاهى از كاربرد اجتهاد پويا و ايدهآل و
نيز عدم آگاهى صحيح و وافى نسبت به منابع و عناصر اصيل استنباط و از سوى
ديگر انس ذهنى آنها با مباحث و تئوريهاى غير اسلامى , گمان برند كه براى به
حركت در آوردن فقه اجتهادى و همگام كردن آن در برابر مظاهر و رويدادهاى
زندگى بايد دست به چنين عواملى يازيد . ولى تاكنون كسانى كه از اهميت شيوه
نوين اجتهادى و منابع و عناصر اصيل آگاهند هيچ كس چنين مطلبى را اظهار
ننموده است . بنابراين واژه پويا در عبارات من و ديگران هرگز نظر به اين
مفهوم ندارد .
طرفداران اصطلاح فقه سنتى اگر در مقام تبيين صحيح مسائل هستند
نبايد اين واژه را به معناى به كارگيرى رأى , قياس , استحسان , مصالح مرسله
و . . در مقام استنباط احكام بگيرند و از آن حربه اى درست كنند عليه كسانى
كه معناى دوم پويايى مورد نظر آنهاست . بين اين معناى فقه پويا و بين فقه
سنتى به معناى مثبت كه شرح آن مىآيد از
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 481