9 ـ تفاوت بين نظر امام و عالمان اهل سنت در مساله نقش زمان و مكان در اجتهاد .

10 ـ گفتار رهبر نوانديش درباره ديدگاه امام در نقش زمان و مكان در اجتهاد .

مطلب اول : انواع اجتهاد از ديدگاه اماميه

اجتهاد از ديدگاه اماميه همانگونه كه در بحثهاى گذشته اشاره كرديم داراى پيج نوع است , كه آنها عبارتند از :

1 ـ اجتهاد نظرى

2 ـ اجتهاد عملى

3 ـ اجتهاد اصولى

4 ـ اجتهاد فقهى

5 ـ اجتهاد تفريعى و تطبيقى

(( اجتهاد نظرى )) آن است كه براى شناخت اصول و مبانى معرفتى و اعتقادى به كار گرفته مى شود , كه اين اجتهاد مورد بحث ما نمى باشد زيرا بحث مفصلى دارد كه فعلا نيازى به بيان آنها نمى باشد . (( اجتهاد عملى )) آن است كه براى علم به مطابقت عمل انسان با آنچه كه به او امر و در اصطلاح علمى به آن ( مطابقة المأتى به مع المأمور به ( مى گويند , به كار گرفته مى شود . كه آيا اين عمل انجام شده , با آنچه كه به آن امر شده است , مطابقت دارد يا نه ؟

(( اجتهاد اصولى )) اجتهادى است كه براى شناخت دليل و حجيت به كار گرفته مى شود و هدف از اعمال اين اجتهاد فقط به دست آوردن دليل و حجيت و مدرك براى احكام شرعى حوادث و رويدادهاى تازه و نوين , مى باشد .

(( اجتهاد فقهى )) , آن اجتهادى است كه فقط براى شناخت حكم شرعى , ولى از راه مايه هاى اصولى استنباط به كار گرفته مى شود .

(( اجتهاد تفريعى و تطبيقى )) , عبارت است از آن اجتهادى كه براى شناخت فروع و اصول و مصاديق قوانين كلى احكام و ارتباط بين فروع و اصول و بين مصاديق و قوانين كلى احكام به كار گرفته مى شود و در نتيجه اين اجتهاد , فروع تازه و مسائل زندگى و رويدادهاى تازه حكومتى را از هر نوع كه باشد به اصول پايه بازگشت داده و قوانين كلى را بر مصاديق خارجى آنها منطبق مى گرداند .