در هر حال زندگى اين بزرگ مرد تاريخ نقطه عطف مهمى در تحول دو امر اجتهادى بوده است :

1 ـ تحول اجتهاد از دايره بسيار محدود بكارگيرى آن در منابع فردى و عبادى به دايره وسيع و گسترده به كارگيرى آن در منابع ياد شده و منابع حكومتى .

2 ـ تحول يافتن شيوه به كارگيرى اجتهاد در منابع , پيش از سنجيدن ابعاد قضايا و بررسى ويژگيهاى موضوعات به شيوه نوين و به كارگيرى آن در منابع پس از سنجيدن ابعاد قضايا و بررسى ويژگيهاى موضوعات .

پس در اين دوره فقه اجتهادى علاوه بر اينكه از همه مزايا و محاسن دوره هاى پيشين برخوردار است ـ ( اجتهاد , توسعه فقه از ناحيه فروع , گسترش در استدلال , تكامل مرحله اى و تدقيق و ژرف نگرى ) از كليت كاربردى اجتهاد با شيوه نوين در برابر رويدادها نيز بهره مند مى باشد .

11 ـ نقش زمان و مكان در اجتهاد ( قانون تحول اجتهاد با تحول زمان و مكان )

پيش از پرداختن به موضوع بحث بجاست مطالبى را در اين ارتباط اشاره وار ارائه دهم .

1 ـ انواع اجتهاد از ديدگاه عالمان اماميه .

2 ـ انواع اجتهاد از ديدگاه عالمان اهل سنت .

3 ـ اصطلاحات خاص اهل سنت در مورد اجتهاد .

4 ـ نبودن زمان و مكان از منابع و پايه هاى شناخت احكام شرعى مانند كتاب , سنت , اجماع و عقل .

5 ـ نقش نداشتن زمان و مكان در منابع اجتهادى از حيث اعتبار و عدم اعتبار آنها .

6 ـ نقش نداشتن زمان و مكان در تغيير موازين اجتهادى .

7 ـ تفاوت بين اجتهاد در فقه اماميه و فقه اهل سنت .

8 ـ تعيين نوع اجتهادى كه زمان و مكان در آن داراى نقش و تأثير است و در بستر زمان آن را متحول مى نمايد .