پيش از بيان آنها بجاست مطلبى را بگونه خيلى خلاصه و فشرده بيان كنم :

اجتهاد از زمان طرحش بگونه عملى توسط بانى و مؤسس آن شيخ طوسى تاكنون از توسعه و گسترش فراوانى برخوردار شد . و اين بدين جهت است كه اجتهاد از علومى است كه گسترش كاربردى و محدود شدن , ارتباط تنگاتنگ با رويدادهاى زندگى و مظاهر نوين آن دارد . هر اندازه كه آنها از نظر كمى و كيفى در ابعاد گوناگون زندگى مادى و معنوى بيشتر شوند , نياز به اعمال آن در منابع شناخت بيشتر مى شود و در نتيجه آن , اجتهاد كليت و گسترش مى پذيرد و پر واضح است كه تفاوت فراوانى ميان زندگى و رويدادهاى آن در هر دوره اى از ادوار پيشين اجتهاد با زندگى كنونى و رويدادهاى آن در اين دوره دارد . بر اين اساس گسترش اجتهاد و كليت كاربردى آن با پيشرفت زندگى و پيدايش رويدادهاى نوين امرى لازم و بديهى است .

عوامل و اسباب پيدايش اين دوره

اكنون نوبت بيان اصلى بحث است . با توجه به مطلب ياد شده مى توان علل و عوامل ديگر را كه زمينه ساز و تا اندازه اى مؤثر در پيدايش اين دوره بوده اند در امور ذيل خلاصه كرد :

1 ـ تكامل و پيشرفت مرحله اى ابحاث اجتهادى از حيث آراء دقيق و نظرات عميق كه در دوره پيش به دست تواناى شيخ اعظم انصارى و پيروان مكتب او در شيوه اجتهادى تحقق يافت .

2 ـ پيشرفت زمان از جهت معارف و دانشهاى مختلف گوناگون كه باعث پرسشهاى گوناگونى شد .

3 ـ پيشرفت امور زندگى از نظر رويدادهاى تازه و پديده هاى نوين آن كه موجب پيدايش مسائل گوناگون مى شود .

4 ـ پديدار شدن حكومت اسلامى به دست تواناى او كه اين نيز باعث پيدايش مسائل مختلفى در ابعاد گوناگون زندگى انسانى شد .

تأثير اين عوامل و اسباب در كليت كاربردى اجتهاد در برابر رويدادها جاى هيچ گونه شك و ترديدى نيست .

بر اساس امور ياد شده , كليت كاربردى اجتهاد در اين دوره , در برابر حوادث واقعه و