دو : راه دليل الخطاب و اين در جايى است كه حكم معلق بر يكى از دو وصف حقيقت شود . مانند (( فى السائمة زكاة )) كه در اينجا حكم تعليق شده است بر وصف سائمه بودن حيوان كه يكى از دو وصف كلى گوسفند است . در اصطلاح اصولى مفهوم وصف به آن گفته مى شود .

سه : راه لحن الخطاب و اين در جايى است كه سياق كلام دلالت بر لفظ محذوف داشته باشد . مانند ( ان اضرب بعصاك الحجر فانفجرت ) كه سياق اين آيه دلالت مى كند بر اينكه كلمه ( فضرب ) قبل از كلمه ( فانفجرت ) در تقدير است و به همين دلالت اكتفا شده است . به اين لحن خطاب , معاريض كلام نيز گفته مى شود , يعنى تعريضاتى كه متعلق آنها بدون ذكر معلوم است .

چهارم : راه تنبيه الخطاب , اين در جايى است كه علت از راه عقل بدست آيد مانند : (( ولا تقل لهما اف ) كهايه دلالت مى كند به اينكه ملاك حرمت اذيت پدر و مادر است پس وقتى اف گفتن به آنها حرام باشد زدن و فحش دادن به آنها با لاولوية القطعية حرام خواهد بود و وجه اينكه اين را دلالت تنبيه گفته اند اين است كه بيان حكم ادنى شعر است به بيان حكم اعلا و باولويت قطعية بشرط احراز ملاك مشترك بين دو حد ادنى و اعلا .

10 ـ شرح پيشينه علمى براى پيدايش اين دوره .

پيدايش اين دوره كه به دست تواناى طلايه دار و پيشگام آن امام خمينى ( نورالله مرقدة الشريف ) پديد آمد اگر چه در تحقق آن مواهب استعدادى و نبوغ و شايستگى هاى اجتهادى او از جهت فكر و هوش و دورانديشى و نيز وجود او در محيطهاى بزرگ علمى تأثير بسيار داشته است , زيرا در ميان مجتهدانى كه در يك زمان زندگى مى كنند ديده مى شود آنكه از مواهب بيشترى از حيث بينش صحيح و استعداد و حافظه قوى و هوش نيز برخوردار و بهره مند است , نيروى اجتهاد و قوى تر و توانايى او در بكارگيرى آن در همه منابع فقهى اعم از فردى , عبادى , اجتماعى , حكومتى و مطلوبتر و همواره بيش از ديگران خواهد بود , ولى در عين حال نمى توان قائل شد كه تنها همين عامل و علت تامه براى پيدايش اين دوره از ادوار اجتهاد شد , بلكه مى توان گفت عوامل و اسباب ديگرى در پيدايش آن دخالت داشته است .