اولا ـ بايد اين را پذيرفت , در زمانى كوتاه مجتهدان آگاه نمى توانند پاسخى شايسته و مناسب و سيستماتيك در برابر همه رويدادها و در همه ابعاد مسائل حكومتى , اقتصادى , اجتماعى , سياسى , حقوقى , كيفرى , علمى , فرهنگى , روابط بين المللى و . . . و تعيين وظايف ارگانهاى گوناگون و واحدهاى مختلف حكومت اسلامى را داشته باشند , بلكه تحقق بخشيدن به اين مطلب نياز به زمانى معقول دارد تا بتوانند پاسخهاى مناسبى را از راه شيوه اجتهادى نوين در عرصه هاى مختلف حيات تبيين نمايند .

ثانيا ـ باز بايد اين را پذيرفت عدم پاسخ نه بدليل ناتوانى مجتهدان بوده بلكه بدليل نبودن زمينه اجرايى و عملى براى احكام است , چون احساس ضرورت نمى شد . لذا كار جدى و همه جانبه در آنها انجام نشده است و لذا فقه اجتهادى به لحاظ كاربردى در برابر رويدادهاى جامعه و مسائل حكومتى گرفتار ايستايى گرديد و مباحث نظرى و تحقيقى تنها بر محور مسائل و موضوعاتى كه توسط پيشينيان مطرح شده و مربوط به آن زمان بوده و يا بر مسائل فردى و عبادى استوار گرديد , همين امر و امور ديگر سبب شد كه امروز با تغيير شرايط زمان و مظاهر نوين آن پديد آمدن زمينه حاكميت اسلام و اجراى قوانين آن , مشكلات و خلاءها و نارساييها و كمبودها در بسيارى از زمينه ها به چشم مى خورد و پاسخهاى مناسب و مورد نياز در اختيار مجتهدان از قبل آماده نباشد .

ثالثا ـ همه مى دانيم كه فقه اجتهادى در طول زمان درگير با موانع گوناگون بوده است , كه هنوز با برپايى حكومت اسلامى برخى از آنها وجود دارد . من از راه مطالعاتى كه مفصلا در ادوار نه گانه فقه و ادوار شش گانه كيفيت بيان فقه و ادوار هشت گانه اجتهاد و شيوه هاى پنجگانه آن انجام داده ام برايم روشن شد كه در طول تاريخ اين پديده زندگى ساز و آسايش آور با موانع گوناگون درگير بوده است كه آنها نمى گذاشتند اين پديده , ارزشها و صلاحيتهاى خود را در عرصه حيات زندگى مادى و معنوى به ظهور رساند و به همين دليل از مسير تحولات روزگار و شرايط زمان و مظاهر نوين تازه زندگى به مقدار زيادى عقب افتاده است .