شيخ اعظم نخستين كسى است كه اين دو اصطلاح را با ويژگيها و شرايط مخصوص پديد آورد و سپس بين عالمان و دانشيان اصولى شيوع پيدا كرد و امتيازات و ويژگيهاى آنها از تخصيص و تخصص مورد بررسى و بحث قرار گرفت . ابتكار و ابداع شيخ در اين زمينه بدين جهت بود كه وى احساس كرد تخصيص و تخصص نياز فقيه را در شناخت جمع بين ادله متعارضه و يا تقديم بعضى از آنها بر بعضى ديگر كفايت نمى كند , زيرا بر اين باور شد كه برخى ادله اقتضاى تقديم را بر بعض ادله ديگر دارد , در حالى كه آن نه داراى شرايط عنوان تخصيص است و نه داراى شرايط عنوان تخصص , و بدين جهت بود كه پيش از زمان شيخ و پيدايش عنوان حكومت و ورود اصل را در عرض دليل قرار مى دادند , اگر اصل موافقت با دليل داشت , آن دليل ديگر براى حكم مسأله قرار مى گرفت و اگر اصل مخالفت با آن داشت آن را متعارض با دليل مى ديدند از اين رو شيخ انصارى به ابتكار دو اصطلاح ورود و حكومت دست زد و از راه آنها ثابت كرد بين اصل و دليل معارضه وجود ندارد .

حال براى شرح ديدگاه نوين شيخ در مورد حكومت و ورود لازم است اقسام تعارض در ادله مربوط به دو اصطلاح ياد شده را بيان كنيم و سپس موارد آنها را توضيح دهيم .

اقسام تعارض ادله

تعارض ادله به چند گونه انجام مى پذيرد :

1 ـ تعارض ميان دو دليل اجتهادى .

2 ـ تعارض ميان دليل اجتهادى و دليل فقاهتى ( اصل برائت شرعى (

3 ـ تعارض ميان دليل اجتهادى و دليل فقاهتى ( اصل برائت عقلى (

4 ـ تعارض ميان دو دليل فقاهتى ( استصحاب و اصول عقلى . (

5 ـ تعارض ميان دو دليل فقاهتى ( استصحاب و اصول عملى شرعى . (

6 ـ تنافى ميان دو استصحاب .

7 ـ تنافى بين اصول محرزه و اصول غير محرزه .

اكنون به طور فشرده به بيان موارد ياد شده مى پردازيم :

1 ـ تعارض بين دو دليل اجتهادى

چنانچه دو دليل اجتهادى از حيث مدلول با يكديگر تنافى داشته باشند , مى توان