نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 381
همچنين از سوى اصوليان بزرگ در حوزه هاى علميه مورد تدريس قرار
گرفته و تا به حال ادامه دارد و اين گوياى آن است كه آنان براى آراء و
نظرات شيخ اهميت ويژه اى قائلند و حتى يافتن زواياى مطالب دقيق و عميق
رسائل و كتابهاى ديگر شيخ انصارى را معيار ارزنده اى براى سنجش توانائى
عالمان بر اجتهاد دانسته اند . بسيارى از فقها و مجتهدان گفته اند : هر كس
به آراء و نظرات شيخ در فقه اجتهادى آگاهى داشته باشد خود مجتهد است .
استاد كل ميرزاى نائينى ( م 1355 ) ـ بنا به نقل يكى از شاگردانش ـ
بارها در كرسى درس مى گفت : (( تحقيقات و شناختهاى اصولى من همه از بركات
فهميدن اسرار و زيرو بمهاى آراء و نظرات دقيق شيخ اعظم انصارى است و افتخار
مى كنم كه از شاگردان مدرسه شيخ مى باشم . ((
نوآوريهاى شيخ در علم اصول
شيخ اعظم انصارى در مباحث اصولى از طريق برخى از منابع و پايه
هاى شناخت , عناوينى را در قالب علمى و فنى ارائه كرده است كه پيش از وى
سابقه نداشت و مشكلات زيادى را در مقام استنباط از راه عناصر خاصه آن (
احاديث ) حل نمود .
براى توضيح نوآوريهاى شيخ در علم اصول به نمونه اى مشخص , اشاره مى
شود , كه مربوط است به مبحث تعارض ادله , در اين مبحث مسائل گوناگونى مطرح
شده از آن جمله مسأله جمع بين ادله متعارض به جمع موضوعى ( عام و خاص ,
مطلق و مقيد , مجمل و مبين ) , يا جمع حكمى ( نص و ظاهر , اظهر و ظاهر ) و
يا تقديم برخى از ادله بر برخى ديگر از جنبه هاى ديگر , اين جمع و تقديم
گرچه مى تواند بر اساس نكات متعددى باشد اما اهم آنها چهارنكته است : 1 ـ
تخصيص , 2 ـ تخصص , 3 ـ ورود , 4 ـ حكومت .
در تخصيص و تخصص , دو اصطلاح اصولى اند كه پيش از شيخ در بين
اصوليان رواج داشته است . ابتكار شيخ انصارى مربوط به دو اصطلاح ورود و
حكومت است . به نظر مى رسد قبل از او اين دو اصطلاح با ويژگيهاى خاصى كه
دارد مطرح نبوده و در بعض از مباحث كتاب جواهر كه اسمى از حكومت دليل بر
دليل و نيز در مباحث رساله اعتقادى شيخ صدوق كه نامى از سلطنت دليلى بر
دليل ديگر به ميان مىآيد به عنوان حكومت و ورود اصطلاحى با شرايط و
ويژگيهاى خاص نبوده است بلكه بمعناى لغوى آن مى باشند .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 381