نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 380
عميق و دقيق و ظريف و مطالب ارزنده علمى است .
او در رسائل و ديگر كتابهاى خود شيوه نوينى در بحثهاى اجتهادى ,
به كارگرفته است كه پيش از او سابقه نداشت . وى در اين كتاب برخلاف شيوه
علماى پيشين خود , كه بعد از مطرح كردن مسأله بلافاصله دلائل نظريه خود را
در آن زمينه بيان مى كردند و نظريه طرف مقابل را رد مى نمودند , او مسائل
را با اسلوب و ويژگيهاى خاصى مطرح مى كرد . بجاست به عنوان نمونه برخى از
آنها را در اينجا يادآور شويم :
1 ـ نقل آرا و اقوال و دلايل عالمان و دانشيان پيشين در ارتباط با
مسأله , اعم از موافق و مخالف به منظور توسعه اذهان طلاب و دانش پژوهان در
مبانى اقوال .
2 ـ بررسى و نقد همه زواياى اقوال و آرا و مبانى آنها با دقت و تعمق بر اساس واقع و بدور از تعصب و جمود .
3 ـ ارائه نظرى مستقل در حكم مسأله , بدين گونه كه ابتدا بر اثبات
يك نظريه استدلال مى كند و محقق و پژوهشگر مى پندارد كه او آن نظر را
برگزيده و خلاف آن را باطل دانسته است ولى بعد همان دلائل را مورد اشكال
قرار داده , سپس با استدلال قوى نظريه ديگرى را در همان مسأله ارائه مى دهد
, بگونه اى كه پژوهشگر معتقد مى شود كه نظريه دوم را برگزيده و نظريه اول
را باطل دانسته است . آنگاه نظريه دوم را نيز با دليل مورد نقد و اشكال
قرار مى دهد و سپس نظريه سومى را در حكم مسأله بيان مى كند و با استدلالى
عميق آن را برمى گزيند و محقق و پژوهشگر با توجه به دلايل قوى و دقيق او
قانع مى شود و آن را قبول مى كند .
اين اسلوب و روش استدلال در ابحاث اجتهادى پيش از شيخ اعظم وجود
نداشت و توسط او در كتابهاى اصولى و فقهيى پديد آمده است و فائده آن اين
است كه محقق هيچگاه در هنگام نقد و تحليل ابعاد مسأله , گرفتار نقص و
اشكال نمى شود .
اين شيوه ابتكارى شيخ در مسائل اجتهادى باعث شگفتى معاصرين وى شد و
از آن پس تاكنون بسيارى از عالمان و محققان از اين شيوه و اسلوب پيروى
نموده اند .
در هر حال كتاب رسائل , به سبب دارابودن اسلوب و روش نوينى در نقل
اقوال و بيان آرا و مبانى و بررسى آنها , از زمان تأليف تاكنون مورد توجه
مجتهدان اصولى قرار گرفته و برآن تعليقه ها و حاشيه ها و شرحهاى بسيارى
نوشته اند كه اكنون نيازى به بيان آنها نيست .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 380