عامل پيدايش اخباريگرى

به نظر نگارنده , عامل اصلى پيدايش اخباريگرى و حركت ضد عقلى , افراطهاى عقل گرايان ( معتزله و پيروان آنان ) و ضد آن يعنى اشاعره و جنگهاى بدون حساب ميان آنان بوده است . به تعبير ديگر اخباريگرى , بازتاب و عكس العمل عقل گرايى خشك و بى ظابطه معتزله و ضد عقل اشاعره و علت ديگر تدين بيش از اندازه ملامحمد امين استرآبادى بوده است كه گمان مى كرد طرفدارى زياد پيروان معتزله از عقل باعث كنار گذاشتن عناصر خاصه ( احاديث ) شناخت احكام شرعى حوادث واقعه مى شود , حال آنكه چنين نبوده است , پس به نظر ما فلسفه حسى و تجربى اروپا كه در علوم , حجيت عقل را منكر شد , هيچ گونه نقشى در پديدار شدن اخباريگرى نداشته است .

اخباريان در صحنه مسائل علمى دستخوش افراطها قرار گرفته و اعتدال انديشه و بينش خود را از كف داده اند . و از بيم آن كه مبادا از جلو سقوط كنند , آنقدر عقب رفته اند كه از پشت سقوط كرده اند !

در هر حال شايسته است كه تاريخچه پيدايش و بستر تداوم اخباريگرى را مرحله به مرحله ورق زده و دنبال كنيم و به دقت آن را مورد ارزيابى و نقد قرار دهيم .

اخباريگرى در مراحل آغازين شكل گيرى

همانگونه كه گفته شد , در آغاز قرن يازدهم هجرى , علامه ميرزا محمد امين استرآبادى موجى را عليه اجتهاد به وجود آورد .

او نخست كتابى به نام الفوائد المدنية [1] در مدينه منوره تأليف كرد , و در آن اجتهاد را در استنباط احكام شرعى حوادث واقع مورد انكار قرار داد . سپس به ترويج و تحكيم انديشه هاى خود پرداخت . و اظهار داشت كه : (( تنها راهشناخت احكام شرعى , سنت و حديث پيامبر ( ص ) و اهلبيت او ( ع ) است . و براى شناخت احكام شرعى و كشف آنها نمى توان به كتاب خدا و عقل و اجماع استناد جست , زيرا : قرآن دربردارنده مفاهيم عميق و دشوارى است و تنها پيامبر ( ص ) و اهل بيت معصوم او مى توانند مستقيما از آن بهره گيرند و استنباط حكم كنند . و اما ديگران چون مخاطب كلام وحى نبوده و بازبان قرآن