نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 293
البته غير از عالمان ياد شده وحيد بهبهانى شاگردان ديگرى نيز داشته است كه هر كدام داراى موقعيت اجتماعى خاص بوده اند .
وحيد بهبهانى متن معالم الاصول معروف را تدريس مى كرد , و هر گاه
نظرى بر خلاف داشت , در حاشيه آن مى نوشت . علامه محمد حسين كرهرودى ( م
1314 ) از شاگردان ميرزاى شيرازى نقل كرده كه وحيد حدود بيست بار متن
معالم را تدريس نمود و هر بار حاشيه جديد خود را بر آن مى نگاشت . وى سپس
مى گويد : من در شهر بروجرد نوزده نوع از آن حواشى را ديده ام .
علامه وحيد علاوه بر حواشى معالم , داراى تأليفات زيادى در فقه ,
اصول , احكام , رجال , حديث و غيره است از آن جمله : الاجتهاد و الاخبار ,
تعليقات رجالى , شرح مفاتيح فيض , فوائد حائرى و رساله هاى عملى .
اكنون بجاست نتايج مفيد كار عظيم استاد بزرگ وحيد را به گونه اختصار در اينجا يادآور شويم :
1 ـ بررسى كامل راويان اخبار و احاديث كه بدين وسيله بسيارى از
احاديثى كه بر اساس مسائل فقه اجتهادى در ابواب گوناگون بود تصحيح شد و در
نتيجه تحول آشكارى در مقام استنباط پديد آمد .
2 ـ حاكم شدن اجتهاد و انسداد باب اخباريگرى و ظاهرگرايى كه در آن
عصر رايج بود . بسيارى از عالمان آن عصر در مقام استنباط به تحول ملاكات
احكام و تغيير ويژگيهاى درونى يا بيرونى موضوعات عصر و زمان توجهى نداشتند و
بيش از اندازه در مقام بيان احكام بر ظاهر احاديث بسنده مى كردند . در اين
هنگام وحيد ظاهرگرايى را در مقام استنباط كه ساليان دراز بر بسيارى از
حوزه هاى علميه حاكم بود محكوم كرد و طرفداران آن را از صحنه خارج و ميدان
را براى مجتهدان خالى ساخت .
وى ميرزا محمد اخبارى نيشابورى را كه يكى از بزرگترين رجال مكتب
اخبارى بود مغلوب خود ساخت و نيز عالمان مكتب اخبارى را از كربلا كه مركز
اصلى آنان بود راند . بايد دانست اين تحول و مبارزه به سادگى انجام نپذيرفت
, بلكه با سعى و كوشش طاقت فرسا و با تحمل فراوان وى در برابر توهينهايى
كه به او شد , انجامپذيرفت [1]
[1]ـ ما عوامل پيدايش اخباريگرى , مبارزه عليه اخباريگرى , عوامل
بازگشت اجتهاد توسط طلايه دار اين دوره وحيد بهبهانى را در آخر ابحاث اين
دوره بيان مى كنيم .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 293