نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 266
داراى قراين علميه هستند و قهرا صحيح مى باشند غفلت كرد , چيزى كه ابن
ادريس را به اين اشتباه انداخت , عدم تأمل در مطالب قدما بود و نيز اعتماد
ابتدايى او بر شيوه ظاهرى تدوين اخبار . از اين رو , گمان برد كه اين اخبار
آحاد از سنخ اخبار آحاد بدون قرينه است , البته اين گونه اشتباه بعيد نيست
از جوانى كه تجارب او را در علم ورزيده وبر علم استوار ننموده و نيز مطالب
عميق و دقيق را آن گونه كه سزاوارتر است ممارست نكرده است , او در سن 25
سالگى وفات يافت , و چگونه مى تواند فردى در خلال اين دوران كوتاه به
تحقيقات اصلى دسترسى پيدا كند , با اينكه علم و دانش پس از چهل سالگى قوام
مى گيرد . نهايت چيزى كه در نزد آنان ديده مى شود اين است : گفته شد يا
گفته اند ( يعنى بيشتر مطالبشان نقل قول است ) . اگر فكر آنها به مطلب ساده
اى رسيد مى پندارند كه به ستاره عيون و تخم عقاب دست يافته اند . . . ابن
ادريس رحمة الله نسبت به علم خودش خوشباور بود . جدل و ستيزه را دوست مى
داشت , از اين رو مى بينيد كه علامه هر گاه از او ياد مى كند مى گويد : ((
قال الشاب المترف )) يعنى گفت جوان سبك سر .
ابن داود در رجال خود بنابر بعض نسخ آن او را از قسم (( ضعفا ))
شمرده و درباره او گفته است : اخبار اهل بيت را طرح مى كرده ( ولى به آنها
عمل نمى كرده است . (
شيخ منتجب الدين ( قمى ) در فهرستش گفته است : (( يكى از تصانيف
محمد بن ادريس عجلى كتاب سرائر است كه شيخ ما , سديدالدين محمود حمصى گفته
است او مخلط است . ( يعنى بين احاديث و طبقات آنهاخلط نموده است ) , و
بدين جهت بر كتاب او اعتمادى نيست , حاصل اينكه وى به توهم عمل مى كرده و
از اين رو , بر فتاواى شيخ طوسى كه مستند به اخبار بود , اعتراض فراوان
كرده است , به گمان اينكه اخبار مورد استناد شيخ , اخبار آحاد فاقد قرائن
علمى بوده است , علامه بيشتر توهمات ابن ادريس را بيان كرده است . ((
پس از ابن ادريس , بسيارى از متأخرين در عدم اعتبار عمل به اخبار ,
از او پيروى كرده اند و بدين جهت در آرايشان در عمل به اخبار نابسامان شده
و معقول را به منقول درآميخته اند , و دليل اين مطلب آميزش و رفت و آمد
آنان با اهل سنت و مطالعه كتب آنها از روى تقيه بود , زيرا مدرسين مشهور و
كتابهاى متداول علمى در آن زمان از اهل سنت و رياست نيز براى آنان بوده است
, و نيز مدارس علمى در دست آنان اداره مى شد , و علاوه بر اين متأخران
اماميه حتى براى غير تقيه و تنها به دليل تبحر در علوم و يا به جهت ديگر
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 266