نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 239
ويژگيهاى ابن جنيد در مقام استنباط :
1 ـ اعتماد بر ادله عقلى همانگونه كه در كتاب مختلف علامه و
سرائر ابن ادريس اشاره شده . در آن زمان اعتماد بر ادله عقلى در مقام
استنباط بين عالمان و معمول و متداول نبوده است .
2 ـ عمل بر طبق قياس منصوص العله .
3 ـ بسنده نكردن بر ظاهر الفاظ نصوص و متون احاديث .
4 ـ تلاش جهت دستيابى به مناط حكم در غير مسائل عبادى , از راه اوصافى كه صلاحيت دارند كه مناط حكم قرار گيرند .
5 ـ داشتن صراحت لهجه و قاطع در بيان آرا و نظرات .
6 ـ به كارگيرى تعبيرات فنى اجتهادى در مقام بيان احكام كه در آن
عصر رايج نبود و تنها او بود كه پس از ابن ابى عقيل , آنها را به كار مى
گرفت .
اين نوآوريها در آن روزگار كارى بس جسورانه قلمداد مى گشت .
آثار سوء به دنبال تهمت و نوآوريها :
معروف است بر اثر متهم شدن ابن جنيد به عمل بر طبق قياس از مقام
بلند و والاى او كاسته و كتابهايش متروك گرديد و مجرد همين يك مسأله ,
تمام فضايل و خدمات بزرگ و بى نظير او به فقه اجتهادى شيعه ناديده گرفته شد
. با اينكه به اعتراف همه محققان اعم از اصولى و اخبارى , وى پايه گذار
فقه اجتهادى شيعه بوده است و به همين جهت بود كه در كتابهاى فقهى اجتهادى
از او و ابن ابى عقيل تعبير به (( قديمين )) شده و اينكه بعضى پيداشته اند ,
چون آنان زمان غيبت صغرى را درك كرده اند و به (( قديمين )) شهرت يافته
اند توهمى نادرست است , زيرا اگر معيار اين بود مى بايست به همه علماى
معاصر ايشان , مانند كلينى و على بن موسى بن بابويه و جز اينها چنين صفتى
نسبت داده شود , با اينكه هيچ كس چنين وصفى را بر ديگران اطلاق نكرده است .
در هر حال نگارنده بر اين اعتقاد است كه وجود حوزه اجتهاد به گونه
علمى و فنى مرهون تلاش و سعى علمى ابن جنيد است . و نيز نگارنده بر اين
عقيده است كه هيچگاه ابن جنيد به قياس تشبيه و تمثيل عمل نكرده و تنها به
قياس منصوص العله عمل مى كرده كه در آن زمان مورد منع بوده است ولى بعدها
مورد عمل واقع شده است .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 239