نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 229
است و ما اقوال و نظرات او را در كتابهاى فقهى خود نقل نموده ايم .
در رجال نجاشى , ص 35 نقل شده است : از خراسان حاجى نمىآمد مگر
آنكه اين كتاب را مى طلبيد و از آن چند نسخه خريدارى مى كرد . آرا و نظرات
او را علامه در مختلف در همه ابواب فقه نقل كرده است . و بنا به نقل بعضى
از موثقين مرحوم آية الله بروجردى از اينكه بر كتاب ابن ابى عقيل دست
نيافته متأسف بوده است .
عمانى در اين كتاب با تلاش و كوشش بسيار قواعد اصولى و عناصر مشترك
و اجتهادى را كه در كار استنباط حكم دخالت داشته در همه ابعاد و جوانب
مورد بررسى و كاوش قرار داده و شيوه به كارگيرى آنها را در اصول احكام و
قواعد كلى و عناصر مشترك استنباط براى به دست آوردن احكام شرعى حوادث واقعه
و موضوعات مستحدثه ارائه داده است .
وى با اينكه در همه رشته هاى علوم اسلامى داراى تأليفات بود ولى در
بحثهاى اصولى و اجتهادى از درخشندگى خاصى برخوردار شد و بيشترين آوازه او
در آن بحثها بود .
عمانى زمانى كتاب ارزشمند خود را در زمينه فقه اجتهادى به گونه
جامع و فراگير و گسترده به رشته تحرير درآورد كه پيش از او , در اين مورد
تدوين اين گونه اى وجود نداشت و بدين جهت او پيشتاز همه كسانى است كه در
اين رشته قلم زده اند .
علامه بحرالعلوم ( بنابر نقل مامقانى در تنقيح المقال فى علم
الرجال ( ج / 1 ص 291 ) مى گويد : (( اصحاب در نقل اقوال و ضبط فتاواى او
خصوصا فاضلين و متأخران آنها داراى اهتمام زيادى بوده اند . او در ابتداى
ايام غيبت كبرى نخستين كسى است كه فقه را تهذيب نمود , نظر و انديشه را به
كار گرفت و بحثهاى اصولى را از بحثهاى فقهى جدا كرد و پس از او , ابن جنيد
به اين كار دست يازيد . ما پيش از وى مجتهدى را سراغ نداريم كه در اين
زمينه چاره اى انديشيده باشد . ((
فقه شيعه پيش از او به دليل نداشتن روش علمى و فنى مفصل و همه
جانبه نمى توانست وارد تفريع و تطبيق شود . مهمترين كار عالمان پيش از او
بيان احكام از راه ظواهر نصوص و احاديث بوده و از محدوده آنها خارج نمى
شدند , زيرا فقه در اواخر ايام غيبت صغراى امام زمان ( عجل الله تعالى فرجه
) و اوايل غيبت كبراى او از محدوده نقل نصوص و احاديث خارج نبوده و تنها
كار فقه درك و فهم معانى بوده نه تفريع ( بازگشت
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 229