شكل گيرى اين عناصر مشترك در استنباط , موجب شد تا علم خاصى پيدا شود كه پيرامون آن عناصر به بررسى بپردازد و آنها را براى به كارگيرى در علم فقه آماده سازد و آن (( علم اصول )) بود . بر اين اساس مى توان علم اصول را چنين تعريف كرد : علم آشنايى با عناصر مشترك در مسير حكم شرعى .

بدين جهت برخى از عالمان و انديشمندان در اواخر ايام غيبت صغراى امام زمان ( عجل الله فرجه الشريف ) در صدد برآمدند كه قواعد و قوانين اين علم را مطرح سازند و مورد تدوين قرار دهند تا با به كارگيرى آنها به وسيله اجتهاد در منابع و مبانى مسائل پاسخگو شوند . بنا بر اين علم اصول , نقش مهم و سازنده اى را در مقام استنباط احكام شرعى حوادث واقعه را از منابع و مايه هاى اصلى استنباط دارد .

آن قواعد و قوانين در آن زمان , به گونه علمى و فنى مطرح و تدوين شد و بعد از آنان انديشمندان و عالمان بزرگ در هر هشت مرحله اجتهاد اهميت اين علم را دريافتند و شب و روز در پاسدارى از اصول و اصلاح قواعد و ترتيب بخشها و فصول و تنظيم ادله آن بى وقفه كوشيدند و هر يك به سهم خود و به مقدار توانايى خويش كتابهاى ارزنده اى درباره مسائل آن تأليف نموده و تا به امروز اين شيوه ادامه يافته است . لذا از اين راه توانستند در برابر رويدادهاى نوين و جديد در آن زمان پاسخگو بوده و به مشكلات فقهى و نابسامانيهاى آن پايان بخشند .

كمال تدريجى علم اصول :

هر علمى و هر مبحثى در آغاز پيدايش , بسان نوزادى است كه نياز مبرم به مراقبت و وارسى دارد و با تلاش در اين زمينه در سير رشد و تكامل قرار گرفته , تبديل به انسانى قوى و نيرومند و كارآمى شود .

علم اصول و ابحاث اجتهادى تدوين شده نيز از اين قانون مستثنا نبوده و در بدو پيدايش اينگونه كه امروز داراى تكامل و گسترش است نبوده , ولى بعدا به همت عالمان بزرگ و ابتكارات و نوآوريهاى آنان به تكامل و گسترش رسيده است . تا آنجا كه ما امروز شاهد عالى ترين مراحل آن هستيم .