در هر حال تكميل ابحاث اين دوره نياز به بيان دو امر دارد :

1 ـ انگيزه تدوين مسائل اجتهادى اصولى به گونه علمى و فنى .

2 ـ نخستين كسى كه آنها را به گونه علمى مطرح نمود .

1 ـ انگيزه تدوين مسائل اصولى به گونه علمى و فنى :

پيش از بيان انگيزه تدوين مسائل اصولى و قواعد اجتهادى به گونه علمى و فنى , لازم به ذكر است كه انسان پس از ايمان به خداوند و شريعت اسلام و احساس مسئوليت در برابر پروردگار از آنجا كه خود را در امتثال اوامر و اجتناب نواهى , بنده او مى شمرد , لذا بر خود لازم مى داند كه گفتار و رفتار و كردار خود را در همه ابعاد زندگى مادى و معنوى بر اساس شريعت آسمانى كه توسط جبرئيل بر پيامبر نازل شده و او هم بدون كم و كاست به انسانها ابلاغ نموده است , انجام دهد و عقل و انديشه , او را وامى دارد كه در همه تصرفات فردى و اجتماعى خود براساس آن شريعت , حكم شرعى را بيان كند , بدين معنا كه خود را ملزم بداند كه همواره از وظيفه اى كه دينش عمل به آن را فرمان داده است اطاعت و پيروى نمايد .

طبعا اين مطلب به زمان پس از رحلت پيامبر ( ص ) اختصاص دارد , چون در زمان او بهترين راه براى شناخت احكام و وظايف در مواردى كه نمى توانست از راه قرآن به آنها آگاهى پيدا نمايد , خود رسول الله بود , زيرا مردم بدون هيچ واسطه به شخص او مراجعه و پاسخ مسائل مورد نياز را بدون دغدغه دريافت مى كردند .

پس با وجود رسول خدا ( ص ) دست و بال مسلمانان باز و به سهولت و آسانى مشكلات آنان برطرف و از مسائل و احكام شرعى مورد نياز آگاه مى شدند و در اين مقام به مشكل مهم و سختى دچار نمى شدند و بدين جهت است كه آن عصر را (( عصر سعادت (( ناميده اند , زيرا عصرى بود كه براى شناخت احكام الهى نيازى به علومى كه در دوره هاى بعد پيدا شد در بين نبوده است . ولى بعد از وفات رسول خدا ( ص ) كه مسلمانان از رسيدن به خدمت او براى دريافت احكام محروم گرديدند , مرجع پاسخگويى مردم كتاب خدا و سنت او شد . استفاده احكام و وظايف الهى از آنها در اوايل امر چندان سخت و دشوار نبود , زيرا همانگونه كه در بحثهاى گذشته گفته ايم :

اولا ـ از سويى در اصحاب رسول خدا ( ص ) عالمانى وجود داشتند كه مطابق آنچه از