نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 186
سبب خلاف در اعتبار عرف و عادات :
دانشمندان شيعه , عرف و عادات را به گونه مطلق به عنوان منبع نپذيرفته , بلكه اعتبار و حجيت آن را به موارد خاصى محدود كرده اند .
مصطفى احمد الزرقا در كتاب المدخل الفقهى العام ( ج 1 , ص 147 ) مى
گويد : فقه اسلامى براى عرف , اعتبار قايل شده است , هر چند كه ميان
نظرهاى ارائه شده نسبت به حدود آن تفاوت وجود دارد . او سپس مى افزايد :
فقهاى اسلامى , بخصوص دانشمندان حنفى در اثبات حقوق و درباره معاملات و
تصرفات مردم , براى عرف ارزش بسيارى قايلند و آن را به عنوان يك منبع بزرگ
در اثبات احكام حقوقى معتبر مى دانند , مگر آن كه نص شرعى برخلاف آن باشد .
ابن عابدين در مجموعه رسائل ( ص ( 13 مى گويد : در مسائل بسيارى به عرف و
عادت مراجعه مى شود , به گونه اى كه آن را به عنوان اصلى از اصول شرعى
پذيرفته اند . در كتاب فلسفة التشريع فى الاسلام آمده است : با آن كه
عالمان اصولى عادت را از منابع نشمرده اند , ولى عرف از دريچه هاى مختلف به
قانونگذارى اسلامى راه يافته است .
سبب خلاف در اعتبار سيره عمليه اهل مدينه :
در حجيت سيره عمليه همه اهل مدينه , نيز بين عالمان و دانشيان
تمام مذاهب اسلامى اختلاف نظرى نيست , زيرا چنين سيره اى به گونه مسلم كاشف
از سنت است , تنها اختلاف در اين است كه اماميه به سبب كاشفيت از سنت آن
را معتبر مى دانند , ولى برخى از علماى اهل سنت , فى نفسه آن را معتبر مى
دانند .
اتفاق نظر مذاهب در استدلال :
عالمان و دانشيان همه مذاهب , استدلال ( باب ملازمات ) را به عنوان منبع شناخت پذيرفته و در اين معنى اختلافى ندارند .
اتفاق نظر مذاهب در برائت اصليه و استصحاب :
مجتهدان مذاهب اسلامى در اين مبانى و منابع , هيچ گونه اختلافى
ندارند و همه آنان منابع مذكور را در مقام شناخت احكام به كار مى گيرند و
تنها اختلافى كه ميان
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 186