3 ـ ورود علوم و دانشهاى زيادى از بلاد ديگر به كشور اسلامى و نيز پذيرش اسلام توسط دانشمندان آن بلاد كه در نتيجه , اين تبادل افكار و انديشه ها تأثير بسيارى در شيوه استدلال در ابحاث فقهى داشت .

4 ـ برخوردهاى دو مكتب حديث و رأى .

30 ـ علل پيدايش پديده مذاهب اسلامى :

هر پديده اى اعم از اجتماعى , سياسى , اقتصادى , دينى و . . . داراى علت و سبب است كه اگر آن علت وجود نداشته باشد , پديده نيز به وجود نخواهد آمد , زمانى انسان مى تواند به ماهيت و ويژگيهاى يك پديده به گونه كامل پى ببرد كه علت پيدايش آن را مورد بررسى و كاوش قرار دهد . پديده مذاهب نيز از اين قانون مستثنا نيست .

در اواخر ايام تابعين و اوايل ايام تابعان تابعين بر اثر اختلاف نظر فقيهان جامعه اسلامى , در مسائل نظرى پديده مذاهب به وجود آمد . اين اختلاف فتوا در مسائل نظرى اگر چه از همان آغاز زمان صحابه و تابعين ( كه دوره دوم از ادوار اجتهاد بود ) در استنباط احكام شرعى حوادث واقعه وجود داشت , ولى در اواخر ايام تابعين ( نيمه قرن دوم ) رو به شدت نهاد و سرانجام منجر به پديد آمدن مذاهب گوناگون شد .

سبب اختلاف فتاواى فقها :

در اينجا مناسب است سبب اختلاف نظر عالمان مذاهب اسلامى در فتوا و پيدايش پديده مذاهب مطرح شود .

مى دانيم مسائلى كه در منابع اصلى استنباط مطرح شده , دو گونه است : بديهى و نظرى .

در نوع اول بين عالمان مذاهب اسلامى هيچ گونه اختلافى نيست و اين بدين جهت است كه نياز به اعمال اجتهاد در منابع آنها براى استخراج حكم نيست .

و اما در نوع دوم بين فقهاى مذاهب اختلاف نظر وجود دارد و اين بدين جهت است كه استخراج حكم از منابع آنها نياز به اعمال اجتهاد دارد , و اختلاف آرا در مسائل نظرى امرى است طبيعى . و البته اختلاف در مسائل نظرى اختصاص به مسائل فقه اجتهادى