ولى اين كتابها على الظاهر در مورد امورى است كه مربوط به قرآن است ولى از قبيل كتابهايى كه به عنوان تفسير و معانى و غرائب و لغات و قراأت و متشابهات و محكمات و فضايل و عدد آيات و ناسخ و منسوخ و كيفيت نزول و احكام و . . . قرآن نبوده است و نيز از قبيل كتابهايى كه در ارتباط نواحى ديگر قرآن باشد مانند كتابهاى جوابات القرآن , و المجاز و نظم القرآن و متشابه القرآن و اعجاز القرآن فى نظمه و تأليفه و المسائل المنثوره فى القرآن نبوده است بلكه كتابهايى كه در اين دوره تأليف و تدوين شد همان گونه كه از برخى احاديث استفاده مى شود مربوط به احكام فقهى بوده است .

19 ـ منع شديد برخى از متصديان خلافت مانند ابابكر و عمر از تدوين حديث كه در نتيجه منبع دوم اجتهادى تا مدتى از صحنه فقاهت به دور ماند .

20 ـ نياز داشتن حديث در اعتبار و مورد عمل قرار گرفتن آن به تصديق و تأييد حافظان و قاريان به آن و مادامى كه مورد امضاى آنان قرار نمى گرفت مورد استناد واقع نمى شد .

21 ـ اعتراف حافظان و قاريان به خطا و اشتباه در مسائل فقهى در صورتى كه حكمى را بر خلاف بيان مى كردند .

22 ـ عدم كار اجتهادى براى عالمان و قاريان به عنوان يك شغل خاص , زيرا در اين دوره كار اجتهادى به گونه اى انجام مى پذيرفت كه نياز به تلاش و صرف وقت نبوده و در كمال آسانى انجام مى گرفت و بر اين اساس عالمان اين دوره براى اداره زندگى به كار مشغول بوده اند و تنها هنگامى كه مسأله اى رخ مى داد در مقام پاسخ , به منابع و پايه هاى شناخت كه كتاب و سنت بود مراجعه مى كردند .

23 ـ پيدايش عنوان فقاهت و فقيه , در حالى كه در دوره پيش و اوايل اين دوره اين عناوين وجود نداشته بلكه عناوين قارى و حافظ وجود داشته است و اين بدين جهت بوده است كه آنان قرآن را تلاوت مى كردند و اين باعث امتياز آنان از ديگران بود . زيرا نوع مردم آن زمان بى سواد بوده و توانايى خواندن را نداشته اند .

در اين زمينه عبدالرحمان بن خلدون در مقدمه كتابش مى گويد :

(( همه اصحاب رسول خدا اهل نظر و فتوا نبوده اند بلكه اين امر , تنها براى حافظان قرآن كه به ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و . . . آشنايى داشته اند بوده است و بدين