هشتم ـ بها دادن به عقل

هشتمين علت گرايش به اجتهاد از راه رأى , بها دادن به عقل در دامنه بسيار وسيع و گسترده و اعتقاد به اينكه عقل مى تواند ملاكات احكام و موانع آنها را درك نمايد .

نهم ـ جعل حديث

نهمين علت گرايش برخى از اصحاب به اجتهاد از راه رأى , پيدايش جعل حديث در دامنه وسيع و گسترده در اين دوره بلكه از آغاز دوره اول ادوار اجتهاد است .

در نهج البلاغه از امام على ( عليه السلام ) نقل شد كه فرمود : (( قد كذب على رسول الله على عهده حتى قام خطيبا فقال : ايها الناس قد كثرت على الكذابه فمن كذب على متعمدا فليتبوء مقعده من النار )) : هر آينه به دروغ در زمان رسول خدا ( چيزهايى ) به او نسبت داده مى شد تا آنجا كه او براى سخن گفتن به پاخاست و فرمود اى مردم دروغ گويان بر من زياد شدند و هر كس دانسته بر من دروغ ببنند جايگاهش پر از آتش مى شود .

ولى اين حديث در صحيح بخارى از امام على بدين گونه نقل شده است : از رسول خدا شنيدم كه مى فرمود : (( لا تكذبوا على فانه من كذب على فليتبوا مقعده من النار )) بر من به دروغ ( چيزى را ) نسبت ندهيد زيرا هر كس به من چيزى را بدروغ نسبت دهد جايگاهش پر از آتش خواهد شد .

ابوبكر صيرفى در شرح الرسالة محمد بن ادريس شافعى مى گويد : اين حديث را بيش از شصت صحابى نقل نموده اند .

علل پيدايش جعل حديث

اسباب و علل پيدايش جعل حديث عبارتند از :

الف ـ موضوع خلافت ( جانشينى رسول خدا ) كه برخى از اصحاب و ياران آن حضرت بر اين بينش بودند كه خلافت منصب الهى است و تنها از راه نص ثابت مى شود و برخى ديگر از آنها بر اين اعتقاد بودند كه خلافت منصب الهى نمى باشد و از راه رأى شورى ثابت مى گردد .