نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 100
ـ آگاهى بهتر آنان به طريقه استنباط صحيح از منابع و پايه هاى شناخت معتبر شرعى .
ـ آگاهى بيشتر آنان به ويژگيهاى منابع فقه اجتهادى بخصوص ويژگيهاى
منبع اول كه كتاب خدا است از قبيل : دانستن زمان صدور آيه هايى كه مربوط به
فقه اجتهادى است و نيز دانستن مكان صدور و شأن نزول و دسترسى به قرائنى
كه جهت صدور و تعيين مراد از معانى الفاظ بوده كه دانستن اينها در مقام
استنباط بدون شك داراى نقش بسزائى مى باشند و سبب آگاهى آنها از امر مذكور
دو چيز مى تواند باشد :
اول ـ نزديك بودن آنان به زمان نزول آيات .
دوم ـ ارتباط آنان به امامان ( عليهم السلام ) , اين مزايا براى آنانى كه در دوره هاى بعد آمده اند نبوده است .
ب ـ عدم نياز اهل اجتهاد در اين دوره به علومى از قبيل علم رجال و علم حديث و اصول فقه و . . .
و بدين جهت اجتهاد و استنباط به گونه آسان انجام مى شد , بىآنكه
درگير پيچ و خمها و معضلات اجتهاد و مبانى آن شوند و در گرداب جرح و تعديل
ها و تعارضات و تزاحمات سندى و متنى گرفتار آيند .
ج ـ نبودن پديده ها و رويدادهاى مبهم و پيچيده و مسائل تازه در
برابر آنها به آن گونه كه در دوره هاى بعد كه براى ديگران به وجود آمد ـ
زيرا مسائلى كه در برابر آنها در اين دوره قرار مى گرفت مانند مسائل امروزه
پيچيده نبوده و بدين جهت در مقام پاسخ مواجه با سختى و مشكلى نمى شدند .
د ـ نبودن آراء و نظريات گوناگون براى حكمى در مسأله اى ـ بدين جهت
ذهن مجتهد هيچ گاه مشوب نمى گشت و به مجرد مراجعه به مايه هاى اصلى
استنباط , حكم را استنباط و پاسخگوى آن مى شدند .
هـ عدم نياز مسأله ( در مقام پاسخ به آن ) به گفتگو و بحثهاى نظرى و
استدلال ـ زيرا در اين دوره هنوز فقه اجتهادى به صورت يك فن خاص و صناعت
مخصوص در نيامده بود كه نياز به قوانين و ضوابط و يا علوم خاص باشد . مردم
در اين دوره در هنگام نياز , به قراء ( قاريان ) مراجعه مى كردند و پاسخ
دريافت مى نمودند . كتاب الاجتهاد و التجديد ( ص 59 ) به اين مطلب اشاره
دارد .
نام کتاب : ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامي نویسنده : جناتی، محمدابراهیم جلد : 1 صفحه : 100