و كلى ذاتى بر سه قسم است: نوع و جنس و فصل. و كلى عرضى بر دو قسم: عرض خاص يا خاصه، و عرض عام. و مجموع كليات ذاتى و عرضى را كليات خمس مى‌نامند.

وجه حصر كلى در پنج قسم اين است كه:

كلى نسبت به افراد خود يا تمام حقيقت آنها است، يا جزء حقيقت آنها، يا خارج از حقيقت آنها. اگر تمام حقيقت افراد باشد نوع است. و اگر جزء حقيقت افراد باشد يا تمام مشترك است، يا غير تمام مشترك.

آنكه تمام مشترك است جنس است، و آنكه تمام مشترك نيست فصل. اما كلى خارج از حقيقت افراد، يا تنها به يك حقيقت اختصاص دارد، يا به حقايق مختلف. آنكه مختص به يك حقيقت است خاصه است، و آنكه اختصاص به يك حقيقت ندارد، عرض عام.

كلى براى اين اقسام پنجگانه بمنزله جنس است و هر يك از اين كليات به منزله نوع آن (- اسماء خمسه، خمسه مفرده).

كلّى ذاتى‌

(- ذاتى).

كلّى سالب‌

(- سالبه كليه).

«و ديگر آن است كه حكم بر همه كرده باشند به سلب و نفى، چنان‌كه گوئى هيچ مردم جاويدانه نيست. و آن را كلى سالب خوانند. و سو روى هيچ بود» (دانشنامه، ص 40).

كلّى طبيعى‌

مفهوم كلى كه از اعيان جزئى مستفاد مى‌شود، مانند مفهوم انسان، و اسب، و آهن، و فلز، و سفيدى، و شيرينى. (- معقولات اوليه، ص 264)

«و [نفس‌] از اشراق نورى كه از مبادى او بحسب استعداد بر او فايض شود، تجريدى اكتساب كند، تا آن ماهيت را كه مجمع اعراض غريب است، و مستعد قبول اضداد و متقابلات، به تنهائى ادراك كند و آن طبيعت آن محسوس باشد كه آن را كلى طبيعى خوانده‌ايم» (اساس، ص 375).

«لفظ كلى به اشتراك بر سه معنى اطلاق كنند: اول آنچه قابل وقوع شركت باشد در وى، چنانكه گفتيم و آن را كلى منطقى خوانند. دوم چيزهائى كه به اين صفت موصوف تواند بود از اعيان موجودات، مانند انسان و سواد، و غير آن. چه ماهيت‌هاى انسان و سواد و غير آن هم‌