ما فعلا درباره ريشه هاى شك و ترديد هگل در امكان تناقض بحث نمى كنيم، از اين جهت شايسته است، دلايل مورد نظر او را بررسى كنيم. هگل پس از تفحص زياد دو مورد را، كه يكى جنبه عينى و ديگرى جنبه ذهنى دارد، از قبيل جمع نقيضين انديشيده است. اينك ما به توضيح هر دو مورد مى پردازيم.

آيا حركت آميزه اى از وجود و عدم است؟

بحث درباره حقيقت حركت و تعريف آن در بخش دوم كه مربوط به اصل دوم ديالك تيك است انجام مى گيرد، از اين جهت فعلا خودمان را از بحث در اين قسمت بى نياز مى بينيم.

شما از ميان اقسام حركت فقط حركت در مكان و به اصطلاح فلسفه اسلامى حركت در «اين» را در نظر بگيريد، و به دليل هگل كه تصور مى كند حركت جسم در مكان خاصى، جمع ميان وجود و عدم است، گوش فرا دهيد، وى مى گويد:

براى اين كه چيزى حركت كند كافى نيست كه يك لحظه در مكانى باشد و لحظه ديگر در مكانى ديگر بلكه بايد در يك لحظه هم در يك مكان باشد و هم در آن مكان نباشد. آن گاه مى گويد، همه اشياء در ذات خود متناقض اند و حركت، خودش يك تناقض تحقق يافته است و تا آن جا كه چيزى در ذات خود متناقض باشد، حرت حيات و فعاليت خواهد داشت.[1]

پيش از آن كه به پاسخ استدلال هگل بپردازيم يادآور مى شويم كه